श्री भगवानुवाच
अभयत्व तशी निष्ठा ज्ञान योगात शुद्ध पण चित्ती ॥
दान दम यज्ञ तैसा स्वाध्याय तप बहु सरळ ती वृत्ती ॥१॥
अक्रोधत्व अहिंसा त्याग सत्य अपैशुनच मनी शांत ॥
निर्लोभी भूतदया मर्यादी चंचल मृदु तशात ॥२॥
तेज क्षमा धृति शुद्धी अद्रोही अभिमान नसे ज्याला ॥
त्याचे गुण भारत जो ये दैवी संपदेत जन्माला ॥३॥
दंभ दर्प मान अती क्रोध अज्ञान कठोरता ज्याला ॥
संपदा आसुरी ती पार्था तो ज्यात येत जन्माला ॥४॥
दैवी मोक्षा प्रत नेते ती आसुरीच बंधाला ॥
पांडव शोका न करी दैवी मध्येच जन्म तव झाला ॥५॥
भूतात दोन असती दैवी तैसेच आसुरी लोक ॥
दैवी पूर्ण कथियले कथितो मी आसुरी पार्थ ऐक ॥६॥
प्रवृत्ति वृत्ति न कळे मानव आचार शुद्धी सत्याचे ॥
ऐसे जन जे असती आसुरीत जन्म जाण तू त्यांचे ॥७॥
निराधार मिथ्या जग ईश्‍वर नाही असेच ते म्हणती ॥
कामाविण हेतु नसे दोहोचा भोग हीच उत्पत्ती ॥८॥
आसुरी अल्पबुद्धी नष्ट लोक समजुतिने ऐशा या ॥
क्रूर कर्मे करोनी जग शत्रू क्षय होती विश्‍वा या ॥९॥
विषय भोग अतृप्‍त जरि ती इच्छा ढोंग गर्व मान जया ॥
अशुद्ध आचरनाचे मोहे प्रवर्तति दुष्ट कर्मा या ॥१०॥
अमर्याद चिंता ती व्यापी आमरण सर्व लोका या ॥
विषयीं दंग असोनी मानिति सर्वस्व विषय भोगा या ॥११॥
बद्धच आशापाशी काम क्रोधा मधेच सांपडती ॥
विषयभोग तृप्‍ती स्तव अन्याये द्रव्य संचया करिती ॥१२॥
मी हे आज मिळविले या मनोरथास मीच मिळवीन ॥
हे धन माझे आहे होईल माझेच सर्व इतर धन ॥१३॥
शत्रुस या मी वधिले वधीन दुसरे समर्थ मी आहे ॥
भोक्‍ता मी सिद्ध मीच शक्‍ति मान मी सुखी मनी वाहे ॥१४॥
धनवान कुलीन मीच मजसम न अन्य करीन मी यज्ञ ॥
तोषवीन दानाने मोहे बरळे असेच तो अज्ञ ॥१५॥
अशा अनेक विचारे पडवी भ्रांतिष्ट मोह जालात ॥
दंग विषयोपभोगी पचती ऐसे अशुद्ध नरकात ॥१६॥
मोठे स्वतास म्हणती गर्व मान धन मदांध जे होती ॥
शास्त्र विधी झुगारुनी केवळ दंभेच यज्ञ ते यजिती ॥१७॥
क्रोध मी पण बळ गर्व आश्रय यांचा करुन ते असती ॥
स्वपर देहस्थ ऐशा माझा ते द्वेष मत्सरे करती ॥१८॥
क्रूर द्वेषी ऐसे अशुद्ध नराधम जे जगी असती ॥
देतो सतत तयाना जगती मी आसुरीच योनी ती ॥१९॥
कौंतेय आसुरीया येता योनीत मूर्ख बहु जन्म ॥
मजला न मिळविता ते ऐसे जन मिळवितात गति अधम ॥२०॥
आत्म्याच्या नाशा हे द्वार तिहेरी क्रोध काम लोभ ॥
यास्तव हे टाकावे न धरावा त्यावरी कधी लोभ ॥२१॥
अज्ञान तीन दारे यातून मुक्‍त मनुष्य कौंतेया ॥
झटतो कल्याणाला मिळते ती मग श्रेष्ठ गतिच तया ॥२२॥
शास्त्र विधीला सोडी स्वेच्छाचारेच वर्ततो जगती ॥
सिद्धी कधी न मिळवी न सांख्य न श्रेष्ठ जी असे गति ती ॥२३॥
कार्य अकार्य कसे हे ठरविणेस शास्त्र हाच मार्ग असे ॥
शास्त्र विधी युक्‍तच जे करणे तुज कर्म तेच योग्य असे ॥२४॥
सारांश
शा.वि.
योनी दोनच की जगी असति या दैवी दुजी आसुरी ॥
दैवी जीत असे क्षमा शुचि पणा ना गर्व तो अंतरी ॥
दंभ क्रोध मनी असत्य विषयी लोभी असे आसुरी ॥
दैवी शास्त्र वरी तशी न आसुरी शास्त्रास तू आदरी ॥१॥