श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १८ वा

स भुक्तभोगां त्यक्‍त्वेमां निर्गतस्तपसा हरिम् ।

उपासीनस्तत्पदवीं लेभे वै जन्मभिस्त्रिभिः ॥१८॥

तेणें दिग्मंडल जिंतिलें । समुद्रवलयांकित राज्य केलें ।

नानाविध भोग भोगिले । जे नाहीं देखिले सुरवरीं ॥४९॥

अनुकूळ स्त्रिया पुत्र । अनुकूळ मंत्री पवित्र ।

अनुकूळ राज्य सर्वत्र । ते त्यागिले विचित्र नानाभोग ॥१५०॥

ऐसे भोग भोगिलियापाठीं । सांडूनि वलयांकित राज्यसृष्टी ।

स्वयें निघाला जगजेठी । स्वहितदृष्टी हरिभजनीं ॥५१॥

जे राज्यवैभव भोगिती । त्यांसी कदा नव्हे गा विरक्ती ।

भरतें केली नवलख्याती । सेविला श्रीपती भोगत्यागें ॥५२॥;

तो तेणेंचि जन्में जाण । होआवा मोक्षासी आरोहण ।

परी जाहलें जन्मांतरकारण । तेंही विंदाण सांगेन ॥५३॥

संनिहितप्रसूतिकाळीं । मृगी जळ प्राशितां जळीं ।

ऐकोनि पंचाननाची आरोळी । उडालि तत्काळीं अतिसत्राणें ॥५४॥

धाकें गर्भु तिचा पडतां जळीं । भरत स्नान करी ते काळीं ।

देखोनि कृपाळु कळवळी । काढी तत्काळीं दयाळुत्वें ॥५५॥

मृगी न येचि परतोन । मातृहीन हें अतिदीन ।

भरत पाळी भूतदयेनें । मृगममता पूर्ण वाढली ॥५६॥

स्नान संध्या अनुष्ठान । करितां मृग आठवे क्षणक्षण ।

आरंभिल्या जपध्यान । मृगमय मन भरताचें ॥५७॥

आसनीं भोजनीं शयनीं । मृग आठवे क्षणक्षणीं ।

मृग न देखतां नयनीं । उठे गजबजोनि ध्यानत्यागें ॥५८॥

ममता बैसली मृगापाशीं । मृग वना गेला स्वइच्छेंसीं ।

त्याचा खेदु करितां भरतासी । काळ आकर्षी देहातें ॥५९॥

यालागीं साचचि जाण । ममतेपाशीं असे मरण ।

जो निर्मम संपूर्ण । त्यासि जन्ममरण स्पर्शेना ॥१६०॥

भरत तपिया थोर अंगें । तेथ काळ कैसेनि रिघे ।

ममतासंधी पाहोनि वेगें । मृत्यु तद्योगें पावला ॥६१॥

देहासी येतां मरण । भरतासी मृगाचें ध्यान ।

तेणें मृगजन्म पावे आपण । जन्मांतरकारण जाहलें ऐसें ॥६२॥

कृपेनें केला जो संगु । तोचि योगियां योगभंगु ।

यालागीं जो निःसंगु । तो अभंगु साधक ॥६३॥

मृगाचेनि स्मरणें निमाला । यालागीं तो मृगजन्म पावला ॥

जो कृष्णस्मरणें निमाला । तो कृष्णुचि जाला देहांतीं ॥६४॥

अंतकाळीं जे मती । तेचि प्राणियांसी जाण गती ।

यालागीं श्रीकृष्ण चित्तीं । अहोरातीं स्मरावा ॥६५॥

परी मृगदेहीं जाण । भरतासी श्रीकृष्णस्मरण ।

पूर्वीं केलें जें अनुष्ठान । तें अंतर जाण कदा नेदी ॥६६॥

मागुता तिसरे जन्में पाहें । तो ’जडभरत’ नाम लाहे ।

तेथें तो निर्ममत्वें राहे । तेणें होय नित्यमुक्त ॥६७॥

बहुतां जन्मींची उणीवी । येणें जन्में काढिली बरवी ।

निजात्मा आकळोनि जीवीं । परब्रह्मपदवी पावला ॥६८॥

ऋषभपुत्रउत्पत्ती । शतबंधु जाण निश्चितीं ।

त्यांत हे ज्येष्ठाची स्थिती । उरल्यांची गती ते ऐका ॥६९॥;