श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक २९ वा

दुर्लभो मानुषो देहो देहिनां क्षणभङगुरः ।

तत्रापि दुर्लभं मन्ये वैकुण्ठप्रियदर्शनम् ॥२९॥

सकल देहांमाजीं पहा हो । अतिदुर्लभ मनुष्यदेहो ।

त्याचिया प्राप्तीचा संभवो । तो अभिप्रावो अतिदुर्गम ॥२४॥

सुकृतदुष्कृत समान समीं । तैं पाविजे कर्मभूमी ।

तेंचि जैं पडे विषमीं । तैं स्वर्गगामी कां नरकीं ॥२५॥

समानकर्मी नरदेह जोडे । तरी समस्तां समबुद्धि न घडे ।

त्यां समांमाजीं विषम गाढें । जेणें पडे तें ऐका ॥२६॥

पापाचा एकु महाचिरा । पुण्यें जोखणीं चाराचुरा ।

समान आलिया तुळाभारा । येणें जन्में नरा दृढ पापबुद्धी ॥२७॥

वाळू आणि सुवर्ण । जोखितां झाल्याही समान ।

सोनियालागीं वेंचिती धन । वाळू ते जाण न घेती फुकट ॥२८॥

एकाचें पुण्य अत्यंत थोर । पाप लहानसहान एकत्र ।

करुनि जोखितां तुळाभार । समान साचार जैं होय ॥२९॥

ऐसेनि कर्में जे जन्मती । त्यांसी पुण्यावरी अतिप्रीती

पुण्य पाप दोनी झडती । तैं नित्यमुक्ति पाविजे ॥२३०॥

ऐशा अतिसूक्ष्म संकटीं । मनुष्यदेहीं होय भेटी ।

तेथेंही अभिमान अति उठी । धन दारा दिठी विषयांच्या ॥३१॥

मनुष्यदेहींचेनि आयुष्यें । विषयीं सायास करिती कैसे ।

अमृत देऊनि घे जैसें । तान्हें सावकाशें मृगजळ ॥३२॥

गंधर्वनगरींचीं ठाणीं । घेतलीं देऊनि चिंतामणी ।

तैशी लटिकियालागीं आटणी । विषयसाधनीं नरदेहा ॥३३॥

तोडूनि कल्पतरुंचे उद्यान । सायासीं तें वाहोनि रान ।

तेथें साक्षेपें पेरिली जाण । आणूनि आपण विजया जैशी ॥३४॥

तैसें नरदेह येऊनि नरां । करिती आयुष्याचा मातेरा ।

पूर्ण व्यवसावो शिश्नोदरां । उपहास निद्रा कां निंदा ॥३५॥

नित्य प्रपंचाची कटकट । सदा विषयांची खटपट ।

कदा आरायिल्या चोखट । स्वेच्छा सारीपाट खेळणें ॥३६॥

नाना विनोद टवाळी । नित्य विषयांची वाचाळी ।

त्यासी जपतां रामनामावळी । पडे दांतखिळी असंभाव्य ॥३७॥

घरा आली कामधेनु । दवडिती न पोसवे म्हणूनु ।

तेवीं श्रीरामनाम नुच्चारुनु । नाडला जनु नरदेहीं ॥३८॥

करितां नरदेहीं अहंकार । तंव तो देहचि क्षणभंगुर ।

देहीं देहवंता भाग्य थोर । जैं भगवत्पर भेटती ॥३९॥

ज्यांसी भगवद्भक्तीची अति गोडी । त्यांवरी भगवंताची आवडी ।

त्यांची भेटी तैं होय रोकडी । जैं पुण्याच्या कोडी तिष्ठती ॥२४०॥

ज्यांचिया आवडीच्या लोभा । भगवंतु पालटें आला गर्भा ।

दशावतारांची शोभा । जाहली पद्मनाभा ज्यांचेनि ॥४१॥

ऐसे कृष्णकृपासमारंभें । जे भगवंताचे वालभे ।

त्यांची भेटी तैंचि लाभे । जैं भाग्यें सुलभें पैं होती ॥४२॥

निष्कामता निजदृष्टी । अनंत पुण्यकोटयनुकोटी ।

रोकडया लाभती पाठोपाठीं । तैं होय भेटी हरिप्रियांची ॥४३॥

व्याघ्रसिंहांचें दूध जोडे । चंद्रामृतही हाता चढे ।

परी हरिप्रियांची भेटी नातुडे । दुर्लभ भाग्य गाढें मनुष्यां ॥४४॥

व्याघ्रसिंहदुधासाठीं । अतिसबळता जोडे पुष्टी ।

परी जन्ममरणांची तुटी । दुधासाठीं कदा नव्हे ॥४५॥

म्हणती चंद्रामृत जो आरोगी । तो होय नित्य निरोगी ।

मुख्य चंद्रचि क्षयरोगी । त्याचें अमृत निरोगी करी केवीं ॥४६॥

व्याघ्रसिंहदुग्धाचे शक्तीं । प्राणी जैं अजरामर होती ।

तैं तेणें दुग्धें ज्यांची उत्पत्ती । ते कां मरती व्याघ्रसिंह ॥४७॥

जैं हरिभक्तांची भेटी घडे । तैं न बाधी संसारसांकडें ।

जन्ममरण समूळीं उडे । त्यांची भेटी आतुडे अतिभाग्यें ॥४८॥;

आजि मी भाग्यें सभाग्य पूर्ण । लाधलों तुमचें दर्शन ।

तरी ’आत्यंतिक क्षेम’ कोण । तें कृपा करुन मज सांगा ॥४९॥;