श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ३८ वा

अविद्यमानोऽप्यवभाति हि द्वयोर्ध्यातुर्धिया स्वप्नमनोरथौ यथा ।

तत्कर्मसंकल्पविकल्पकं मनो बुधो निरुन्ध्यादभयं ततः स्यात् ॥३८॥

पुरुषासी जो प्रपंचु दिसे । तो नसतांचि मिथ्या आभासे ।

जेवीं कां एकला निद्रावशें । स्वप्नीं निजमानसें जग कल्पी ॥८॥

असोनि निद्रावश दिसे स्वप्न । जो जागा होवोनि आपण ।

करुं बैसे मनोरथध्यान । तो नसतेंचि जन वन एकत्वीं देखे ॥९॥

हो कां घालोनि आसन । जो करी मूर्तिचिंतन ।

त्यासी ध्येय-ध्याता-उपचार-ध्यान । नसतेंच जाण कल्पित भासे ॥५१०॥

जेवीं धनलोभ्याचें हारपे धन । परी वासना न सांडी धनधान्य ।

धनातें आठवितां मन । धनलोभें पूर्ण पिसें होये ॥११॥

मन स्वयें जरी नव्हे धन । तरी धनकोश आठवी मन ।

तंव स्मृती वळघे वन । व्यामोहें पूर्ण पिसें होय ॥१२॥

तेवीं व्यामोहाचें पूर्ण भरित । मिथ्या भासे देहादि द्वैत ।

तें अहंभावें मानितां आप्त । भवभय निश्चित आदळे अंगीं ॥१३॥

भवभयाचें कारण । मनःकल्पना मुख्य जाण ।

त्या मनाचें करावया निरोधन । सद्गुरुवचननिजनिष्ठा ॥१४॥

हें जाणोनि सच्छिष्य ज्ञाते । गुरुवाक्यें विश्वासयुक्तें ।

विवेकवैराग्याचेनि हातें । निजमनातें आकळिती ॥१५॥

तेचि आकळती हातवटी । संक्षेपें राया सांगेन गोष्टी ।

सद्गुरुवाक्य परिपाटी । जे मनातें थापटी निजबोधें ॥१६॥

चंचळत्वें विषयध्यान । करितां देखे जें जें मन ।

तें तें होय ब्रह्मार्पण । सद्गुरुवचननिजनिष्ठा ॥१७॥

धरुनियां विषयस्वार्थु । मनें जो जो घेइजे अर्थु ।

तो तो होय परमार्थु । हा अनुग्रहो समर्थु गुरुकृपेचा ॥१८॥

जो भुईभेणें पळों जाये । तो जेथें पळे तेथें भू ये ।

मग येणेंजाणें स्वयें राहे । ठायीं ठाये पांगुळला ॥१९॥

तैसें मनासी लाविजे वर्म । जें जें देखे तेंचि ब्रह्म ।

जें जें करुं बैसे कर्म । तेथ पुरुषोत्तम स्वयें प्रगटे ॥५२०॥

एवं इंद्रियवृत्तिउल्लाळे । मोडिले गुरुवाक्यप्रतीतिबळें ।

निजाधिष्ठानमेळें । कळासलें येके वेळे अखंड कुलुप ॥२१॥

ऐसें नेमितां बाह्य कर्म । मनाचा मोडे द्वैतभ्रम ।

तंव बाह्य परब्रह्म । पूर्ण चिद्वोम कोंदाटे ॥२२॥

ऐसें भजनें मन नेमितां स्वयें । न रिघे कल्पांतकाळभये ।

भक्त होऊनियां निर्भयें । विचरती स्वयें निःशंक ॥२३॥

हे अगाध निष्ठा परिपूर्ण । भोळ्याभाळ्या न टके जाण ।

यालागीं सुगम साधन । सांगेन आन तें ऐक ॥२४॥;