श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ४२ वा

भक्तिः परेशानुभवो विरक्तिरन्यत्र चैष त्रिक एककालः ।

प्रपद्यमानस्य यथाऽश्नतः स्युस्तुष्टिः पुष्टिः क्षुदपायोऽनुघासम् ॥४२॥

आइकें विदेहा चक्रवर्ती । ऐशी जेथें भगवद्भक्ती ।

तीपाशीं विषयविरक्ती । ये धांवती गोवत्सन्यायें ॥५॥

हें असो जेवीं जावळीं फळें । हों नेणें येरयेरां वेगळें ।

तेवीं भक्ति विरक्ति एके काळें । भक्त तेणें बळें बळिष्ट होती ॥६॥

जेथ भक्ति आणि विरक्ती । नांदों लागती सहजस्थिती ।

तेथेंचि पूर्णप्राप्ती । दासीच्या स्थितीं सर्वदा राबे ॥७॥

यापरी भगवद्भक्ती । पूर्ण दाटुगी त्रिजगतीं ।

भक्तांघरीं नांदे प्राप्ती । भक्तिविरक्तिनिजयोगें ॥८॥

भक्ति विरक्ति अनुभवप्राप्ती । तिन्ही एके काळें होती ।

ऐक राया तेही स्थिती । विशदोक्तीं सांगेन ॥९॥

जैसी कीजे भगवद्भक्ती । तैसीच होय विषयविरक्ती ।

तदनुसारें अनुभवस्थिती । ती भक्त पावती तेचि क्षणीं ॥६१०॥

जेवीं कां भुकेलियापाशीं । ताट वाढिलें षड्रसीं ।

तो पुष्टि तुष्टि क्षुधानाशासी । जेवीं ग्रासोग्रासीं स्वयेंचि पावे ॥११॥

जितुक जितुका घेइजे ग्रास । तितुका तितुका क्षुधेचा नाश ।

तितुकाचि पुष्टिविन्यास । सुखोल्हास तितुकाचि ॥१२॥

पुष्टि तुष्टि क्षुधानाशनी । जेवीं एके काळें येती तिनी ।

भोक्ता पावे स्वयें भोजनीं । तेवीं भगवद्भजनीं भक्त्यादि त्रिकु ॥१३॥

सद्भावें करितां भगवद्भक्ती । भक्ति-विरक्ति-भग-वत्प्राप्ती ।

तिनी एके काळें होती । ऐशिया युक्तीं जाणिजे राया ॥१४॥

’भक्ति’ म्हणजे सर्व भूतीं । सप्रेम भजनयुक्ती ।

’प्राप्ति’ म्हणिजे अपरोक्षस्थिती । भवगत्स्फूर्ती अनिवार ॥१५॥

’विरक्ति’ म्हणिजे ऐशी पहा हो । स्त्रीपुत्रदेहादि अहंभावो ।

समूळ जेथें होय वावो । विरक्तिनिर्वाहो या नांव राया ॥१६॥

यापरी भजनाचे पोटीं । भक्ति-विरक्ति-प्राप्ति त्रिपुटी ।

ऐक्यभावें सद्भक्तां उठी । हरिभजनदिठी एकेचि काळीं ॥१७॥

यालागीं राया निजहितार्थी । आदरें करावी हरिभक्ती ।

तेणें अवश्य भगवत्प्राप्ती । उपसंहारार्थी कवि सांगे ॥१८॥;