श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक २२ वा

तत्र भागवतान् धर्मान् शिक्षेद्गुर्वात्मदैवतः ।

अमाययाऽनुवृत्त्या यैस्तुष्येदात्मात्मदो हरिः ॥२२॥

वरीवरी दिसती सात्विक । भीतरीं विकल्पी शिष्य एक ।

एक ते केवळ दांभिक । एक ज्ञानठक अतिधूर्त ॥२५॥

एक ते केवळ प्रतिष्ठाकाम । एकासी पूज्यतेचा संभ्रम ।

एकासी जाणिवेचा आक्रम । एकाचे पोटीं भ्रम महासिद्धीचा ॥२६॥

एक वाग्वादी वाजट । एक अतिशयेंसीं कर्मठ ।

एक केवळ कर्मनष्ट । आम्ही ब्रह्मनिष्ठ अभिमानें ॥२७॥

एका आवडे वायुधारण । एका आसनजयाभिमान ।

एकाचें संशयी मन । विश्वास पूर्ण दृढ नाहीं ॥२८॥

एक आदरें उपदेशु घेती । मग होय नव्हे विकल्प चित्तीं ।

ऐशा अनेक शिष्यपंक्ती । ते जाण निश्चितीं मायिक ॥२९॥;

आतां जे कां अमायिक । शोधितसत्वाचे सात्विक ।

मुख्य परमार्था साधक । जे अवंचक सर्वस्वें ॥३३०॥

जे गुरुचरणाचे अंकिले । जे गुरुवाक्या जीवें विकले ।

सद्गुरुलागीं वहिलें । सर्वस्व आपुलें वोवाळिती ॥३१॥

जो सद्गुरुच्या बोलावरी । जीविताची कुरवंडी करी ।

जो गुरुआज्ञेबाहेरी । तिळभरी हों न शके ॥३२॥

सद्गुरुतें मनुष्यबुद्धी । पाहोंचि नेणे जो त्रिशुद्धी ।

सेवेलागीं निरवधी । हर्षानंदीं तत्पर ॥३३॥

निजभावार्थें सादर । सेवेलागीं अतितत्पर ।

शरीर आठही प्रहर । अणुमात्र वंचीना ॥३४॥

उंच अथवा नीच काम । म्हणों नेणे मनोधर्म ।

गौण करोनि नित्यकर्म । मानी उत्तमोत्तम गुरुसेवा ॥३५॥

सेवेलागीं निष्कपट । नित्य निजभावें चोखट ।

जंव जंव सेवा पडे सदट । तंव तंव उद्भत उल्हासु ॥३६॥

सच्छिष्य असच्छिष्य समुदावो । सद्गुरुसी सारिखेचि पहा वो ।

ज्याचे हृदयीं जैसा भावो । तैसा पहा हो फळभोग ॥३७॥

भावेषु विद्यते देवो’ । हा उपदेशीं मुख्य निर्वाहो ।

आपुला आपणया भावो । फळभोग पहा हो भोगवी ॥३८॥

चुकवावया मृत्यूचा ठावो । जाणिवे आणितां निजभावो ।

हिरण्यकशिपु नाडला पहा हो । संधी साधोनि देवो निर्दळी त्यासी ॥३९॥

तेथेंचि प्रर्‍हादाचा भावो । मज रक्षिता देवाधिदेवो ।

त्यासी साक्षेपें मारितां रावो । मरणचि वावो भावार्थें केलें ॥३४०॥

परमार्थीं जें जाणपण । ते जाणावी नागवण ।

यालागीं सद्भावें जो संपूर्ण । तो जन्ममरणछेदकु ॥४१॥

मी शिष्यपरीक्षकु ज्ञाता । हे सद्गुरुसी नाहीं अहंता ।

तेथें जैशी त्याची भावार्थता । तैशा तैशा अर्था तो पावे ॥४२॥

हें असो सच्छिष्याचा सद्भावो । राया अभिनव कैसा पहा हो ।

गुरु ब्रह्म ऐक्यभावो । निजनिर्वाहो निष्टंक ॥४३॥

माझ्या इंद्रियवृत्ती चाळिता । सद्गुरु ’निजात्मा’ मजआंतौता ।

बाह्य सेवेलागीं सर्वथा । ’ब्रह्ममूर्ति’ तत्त्वतां सद्गुरु मानी ॥४४॥

सद्गुरुचरणीं आपण । चित्त-वित्त-जीवितेंसीं पूर्ण ।

करुनि घाली आत्मार्पण । सर्वस्वें संपूर्ण सर्वभावें ॥४५॥

तेथें संतुष्टला स्वामी पूर्ण । तोही सर्वस्वें भुलोन ।

आवडी निजांगें आपण । सेवका आधीन स्वामी होये ॥४६॥

आत्मार्पण करितां बळी । द्वारीं द्वारपाळ जाहला वनमाळी ।

ऐसी भजनभावाची नवाळी । सेवकाजवळी स्वामी तिष्ठे ॥४७॥

एवढी ये अगाध प्रीती । उत्तम भक्त स्वयें पावती ।

भाळ्याभोळ्यां हेचि स्थिती । कैशा रीती आतुडे ॥४८॥

याचिलागीं सद्गुरुपाशीं । शरण रिघावें सर्वस्वेंशीं ।

तो संतोषोनियां शिष्यासी । भजनधर्मासी उपदेशी ॥४९॥

जेणें भजनें भगवंत । भजोनि जाहले उत्तम भक्त ।

ते भागवतधर्म समस्त । शिकावे निश्चित सद्भावेंसीं ॥३५०॥

मुख्य भागवतधर्मस्थिती । अवश्य करावी सत्संगती ।

हेंचि सद्गुरु उपदेशिती । असत्संगतित्यागार्थ ॥५१॥;