चमस उवाच-मुखबाहूरुपादेभ्यः पुरुषस्याश्रमैः सह ।
चत्वारो जज्ञिरे वर्णा गुणैर्विप्रादयः पृथक् ॥२॥
जो कां जगाचा जनकु । मुख्य गुरुत्वें तोचि एकु ।
त्यासी न भजे जो अविवेकु । तो नाडला लोकु सर्वस्वें ॥४४॥
पुरुषापासूनि जन्मले जाण । चार्ही आश्रम चार्ही वर्ण ।
त्यांचे उत्पत्तीचें स्थान । ऐक संपूर्ण नृपनाथा ॥४५॥
मुखीं वेदविद ब्राह्मण । बाहूं जन्मले राजन्य ।
उरूं जन्मले वैश्यवर्ण । चरणीं जन्मस्थान शूद्रवर्णा ॥४६॥
मूळीं अवघे तीन गुण । गुणयोगें वर्ण जाण ।
त्रिगुणीं चारी वर्ण । जन्मलक्षण घडे कैसें ॥४७॥
सत्त्वगुणें शुद्ध ब्राह्मण । सत्त्वरजमिश्रें राजे जाण ।
रजतमें वैश्यवर्ण । केवळ तमोगुण शूद्रवर्ण ॥४८॥
क्षत्रिय वैश्य आणि ब्राह्मण । द्विजन्मे हे तिन्ही वर्ण ।
त्यांसी गायत्री वेदाध्ययन । शूद्र ते जाण संस्काररहित ॥४९॥
ब्रह्मचर्य आणि गार्हस्थ्य । तिहीं वर्णां अवश्य प्राप्त ।
चहूं आश्रमां आश्रयभूत । जाण निश्र्चित ब्राह्मण ॥५०॥
गार्हस्थ्य पुरुषाच्या चरणीं । ब्रह्मचर्य हृदयस्थानीं ।
वक्षःस्थळीं वसती वनी । शिरोमणी संन्यास ॥५१॥;