श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ९ वा

तस्माद्युक्तेन्द्रियग्रामो युक्तचित्त इदं जगत् ।

आत्मनीक्षस्व विततमात्मानं मय्यधीश्वरे ॥९॥

यालागी इंद्रियांच्या द्वारीं । विषयो नेदावा चतूरीं ।

जेवीं विषें रांधिली क्षीरधारी । सांडिजे दूरी न चाखतां ॥८४॥

घमघमित अमृतफळें । वरी सर्पें घातलिया गरळें ।

तें न सेविती काउळे । सेवनीं कळे निजघातू ॥८५॥

तैसें सेवितां विषयांसी । कोण गोडी मुमुक्षासी ।

प्रतिपदीं । आत्मघातासी । अहर्निशीं देखती ॥८६॥

आत्मघातू न देखती । ते विषयी विषयो सेविती ।

जैशी दिवाभीता मध्यराती । असतां गभस्ति मध्यान्हीं ॥८७॥

तैसेंचि विषयसेवन । मुमुक्षांसी घडे जाण ।

तेणें न चुके जन्ममरण । आत्मपतन तयांचें ॥८८॥

म्हणसी प्राणियांची स्थिती । विषयावरी निश्चितीं ।

विषयत्यागें केवीं राहती । ते सुगम स्थिती अवधारीं ॥८९॥

असतां इंद्रियांचा नेमु । करी चित्ताचा उपरमु ।

ऐसा दोंहीपरी सुगमु । उत्तमोत्तमु हा त्यागु ॥९०॥

इंद्रियें असोतू विषयांवरी । मन रिघों नेदी त्यांभीतरी ।

हाही त्यागु सर्वांपरी । योगेश्वरीं बोलिजे ॥९१॥

मनासी विषयांचें बळ । विषयध्यासें तें चपळ ।

नव्हे म्हणती तें निश्चळ । ऐक समूळ तो उपावो ॥९२॥

माझें स्वरूप सर्वगत । मना बाहेरी आणि आंत ।

जेथ जेथ जाईल चित्त । तेथ तेथ तें असे ॥९३॥

मजवेगळें जावयासी । ठावो नाहीं पैं चित्तासी ।

स्वदेशीं हो परदेशीं । अहर्निशीं मजआंतू ॥९४॥

ऐसें निजरूप सतत । पाहतां थोरावेल चित्त ।

त्या चित्तामाजीं आद्यंत । पाहें समस्त हें जग ॥९५॥

अथवा जीवस्वरूप तूझें चांग । त्यामाजीं पाहतां हें जग ।

जगचि होईल तूझें अंग । अतिनिर्व्यंग निश्चित ॥९६॥

चरें आणि अचरें । लहानें आणि कां थोरें ।

जीवरूपीं सविस्तरें । पाहें निर्धारे तूं हें जग ॥९७॥

म्हणसी जीवु तो एकदेशी । त्यामाजीं केवीं पहावें जगासी ।

त्यासी ऐक्यता करीं मजसीं । जेवीं कनकेंसीं अळंकार ॥९८॥

चिंतितां कीटकी भिंगुरटी । तेचि ते होऊन उठी ।

तैसा तूं उठाउठीं । होईं निजदृष्टीं निजतत्व ॥९९॥

हो कां सैंधवाचा खडा । पडल्या सिंधूमाजिवडा ।

तो होवोनि ठाके त्याएवढा । तैसा तूं रोकडा मी होसी ॥१००॥

जेथ मीतूंपणाचा भेद । फिटोनि जाईल विशद ।

परमानंदें शुद्धबुद्ध । मुक्त सिद्ध तूं होसी ॥१॥