श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १२ वा

यस्मिन्मनो लब्धपदं यदेतच्छनैः शनैर्मुञ्चति कर्मरेणून् ।

सत्त्वेन वृद्धेन रजस्तमश्च विधूय निर्वाणमुपैत्यनिन्धनम् ॥१२॥

कामक्रोधादि महाशूर । पुत्र रणीं पडले थोर ।

तेणें दुःखें अतिजर्जर । मरणतत्पर दिसताति ॥३१॥

ऐसी ऐकोनि दुर्गाची वार्ता । उल्हासु वीरांचिया चित्ता ।

उठावा दीधला मागुता । दुर्ग सर्वथा घ्यावया ॥३२॥

निजधैर्ये वीर अदट । निजसत्त्वें अतिउद्भट ।

पुढें निर्धारितां वाट । थोर अचाट देखिलें ॥३३॥

कर्मरेणूंचे दुर्धर घाट । विधिवादें अवघड वाट ।

हळूहळू उल्लंघितां अचाट । समूळ सपाट तो केला ॥३४॥

पुढां रजतमाचें आगड । खोलपणें अत्यंत गूढ ।

घालूनि निवृत्तीचे दगड । सत्त्वें सुदृढ बूजिलें ॥३५॥

सांचलू नव्हतां बाहेरी । जिणोनि मनकर्णिकावोवरी ।

माळ चढविली ब्रह्मगिरी । ब्रह्मरंध्रीं उसळले ॥३६॥

तेथ जैताची एक घायी । अनुहत निशाण लागलें पाहीं ।

शोधितां पारखें कोणी नाहीं । केलें ठायीं स्ववश ॥३७॥

तेथ रजतमांच्या वाटा । सहजें जाल्या सपाटा ।

हरिखें रामराज्याचा चोहटा । धेंडे दारवंटा पीटिले ॥३८॥

पारिखें कोणी न पडे दृष्टी । ध्यानखड्गाची सोडिली मुष्टी ।

वैराग्यकवचाचिया गांठी । समदृष्टीं सोडिल्या ॥३९॥

ध्येय ध्यान ध्याता । त्रिपुटी न दिसे पाहतां ।

ध्यानखड्ग तत्त्वतां । न धरी सर्वथा या हेतू ॥१४०॥

दारुण युद्धसामग्री । सत्त्वें केली होती भारी ।

ते साधने सांडिलीं दुरी । कोणी वैरी असेना ॥४१॥

तन्मयतेचें छत्र धरूनी । समसाम्यसिंहासनीं ।

बैसला सहज समाधानी । त्यागी वोंवाळुनी जीवभावो ॥४२॥

शोधित वाढला सत्त्वगुण । तेणें सर्वस्वें केलें निंबलोण ।

पायां लागोनि आपण । स्वयें जाण उपरमला ॥४३॥

जैसा अग्नि असे काष्ठांच्या मेळीं । मंथिल्या काष्ठाची करी होळी ।

काष्ठ नाशूनि तत्काळीं । त्यजूनि इंगळीं उपशमे ॥४४॥

तैसें वाढोनि सत्त्व उत्तम । नाशूनि सांडी रजतम ।

पाठीं सत्त्वाचाही संभ्रम । स्वयें परम पावला ॥४५॥

तेथें निमालें जीवाचें जीवपण । ज्ञातृत्वेंसीं निमालें ज्ञान ।

निमालें प्रपंचाचें भान । चिन्मात्र पूर्ण कोंदलें ॥४६॥