एवं सञ्जातवैराग्यो विज्ञानालोक आत्मनि ।
विचरामि महीमेतां मुक्तसङ्गोऽनहङ्कृतिः ॥३०॥
देहो निजात्मसाधनीं साधक । तोचि विषयभोगीं बाधक ।
ऐसें देखोनियां देख । केलें निष्टंक वैराग्य ॥८१॥
त्या वैराग्याचेनि बळें । गुरुकृपावचनमेळें ।
विषयइंद्रियांचे पाळे । एकेचि वेळें विभांडिले ॥८२॥
अविद्या जंव घ्यावी जीवें । तंव 'अविद्या' येणें नांवें ।
मागें मी विद्यमान नोहे । हेंही अनुभवें जाणीतलें ॥८३॥
ऐशी मिथ्यात्वें अविद्या आतां । चित्प्रकाश पूर्ण लाभे हाता ।
तेणें स्वदेहस्थ अहंता । गेली सर्वथा निःशेष ॥८४॥
ज्ञानसाधन जो निजदेहो । तयाच्या ठायीं वैराग्य पहा हो ।
मा देहसंबंधाचा स्नेहो । कैसेनि राहों शकेल ॥८५॥
ऐसेनि अनुभवें पाहीं । निःसंग मी विचरें मही ।
अहंता स्वदेहीं नाहीं । पुशिलें तें पाहीं सांगितलें राया ॥८६॥
जैं पुरुषाची अहंता गळे । तैं देह अदृष्टयोगें चळे ।
जेवीं सुकलें पान वायुबळें । पडिलें लोळे सर्वत्र ॥८७॥
यालागीं ब्रह्मसाक्षात्कारा । वृत्ति लय पावे जंव वीरा ।
तंववरी जो वैराग्यें खरा । अभंग पुरा पुरुषार्थी तो ॥८८॥
म्हणसी एका गुरूचे ठायीं । तुज सर्वथा विश्वास नाहीं ।
ये अर्थीं सावध होईं । विशद पाहीं सांगेन ॥८९॥
गुरूनें सांगतांचि कानीं । ज्याची वृत्ति जाय विरोनी ।
जेवीं मिळतां लवणपाणी । अभिन्नपणीं समरसे ॥३९०॥
केल्यासी साधकबाधकताबाध । हें बोलणें अतिबद्ध ।
जेवीं निमालियासी वोखद । न पाजवे दुग्ध गर्भस्था ॥९१॥
यापरी त्यासी कर्तव्यता । नाहीं नाहीं गा सर्वथा ।
परी ऐसी हे अवस्था । कदा कल्पांता न लभेचि ॥९२॥
गुरूनें सांगितलें कानीं । स्वरूपाबोध जाला मनीं ।
परी तें न राहेचि निश्चळपणीं । बाह्यदर्शनीं विक्षपू ॥९३॥
आसनीं बैसल्या स्वरूपस्थितीं । आसन सोडिल्या प्रपंचस्फूर्ती ।
ऐशी एकदेशी स्थिती । नातळती निजयोगी ॥९४॥
देह आसनीं निश्चळ । अथवा कर्मीं हो चंचळ ।
परी वृत्ति सर्वदा निश्चळ । तेचि निर्मळ निजयोगी ॥९५॥
परशुरामेंसीं रणांगणीं । भीष्म भिडला निर्वाणबाणीं ।
तोडरीं घातिला जिणोनी । वृत्ति समाधानीं अचंचळ ॥९६॥
करितां निर्वाणयुद्धीं । ज्याची न मोडे समाधी ।
हेंचि साधावया त्रिशुद्धी । चोवीस गुरु विधीं वंदिलें म्यां ॥९७॥
देहनिश्चळत्वें वृत्ति निश्चळ । देहचंचळत्वें वृत्ति चंचळ ।
तरी ते देहबुद्धीचि सबळ । नव्हे केवळ निजबोधू ॥९८॥
होतां प्रपंचदर्शन । वृत्तीसी विक्षेप होय जाण ।
तो विक्षेप करावया छेदन । बहुगुरुसाधन म्यां केलें ॥९९॥
निजगुरूंनीं सांगितल्या अर्था । त्या साधावया परमार्था ।
नाना प्रपंचपदार्था । गुरुसंस्था म्यां केली ॥४००॥
जेथोनिया विक्षेपता । तेचि लाविली गुरुत्वपथा ।
ऐसेनि साधनें साधितां । जग स्वभावतां परब्रह्म ॥१॥
पूर्वी गुरूंनीं बोधिलें नाहीं । तरी पृथ्व्यादिकें बोधितील कायी ।
तोचि निजार्थ साधावया पाहीं । गुरूपायीं प्रवर्तलों ॥२॥