श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ११ वा

तस्माज्जिज्ञासयाऽऽत्मानं आत्मस्थं केवलं परम् ।

सङ्गम्य निरसेदेतद् वस्तुबुद्धिं यथाक्रमम् ॥११॥

उद्धवा याचिलागीं नित्य । जिज्ञासें बैसवावें चित्त ।

तिसी विवेक उपजवित । सत्यासत्यविभागें ॥२६॥

तेथ असत्य तितकी 'अविद्या' । जिचेनि जीवासी परम बाधा ।

तिच्या समूळ करावया छेदा । 'सद्विद्या' साधावी ॥२७॥

सद्विद्या साधिलिया पाहीं । केवळ वस्तु ते दूरी नाहीं ।

असे आपुल्याचि ठायीं । येचि देहीं कूटस्थ ॥२८॥

कार्यकारणसंघात । यामाजीं वस्तु असे व्याप्त ।

व्यापूनियां अलिप्त । नित्यमुक्त स्वभावें ॥२९॥

करूनि सद्विद्यासाधन । धरूनि आत्मानुसंधान ।

देहद्वयाचें निरसन । साधकें जाण साधावें ॥३३०॥

स्थूल नश्वरत्वे मिथ्या झालें । सूक्ष्म वासनामय कल्पिलें ।

ते कल्पनेसी मिथ्यात्व आलें । ब्रह्म उरलें निर्विकल्प ॥३१॥

जैशा गगनीं नाना मेघपंक्ती । निजबळें त्या वर्षती ।

त्याचि शारदियेचे अंतीं । हरपोनि जाती आकाशीं ॥३२॥

तैसी देहीं देहात्मबुद्धी । दृढ केली होती त्रिशुद्धी ।

तेचि विवेकाचिया प्रबोधीं । नास्तिकसिद्धी पावली ॥३३॥

देह-असद्‍भावाची पदवी । ब्रह्मविद्येच्या सद्‍भावीं ।

खद्योततेजाची दिवी । सूर्ये देखावी कैसेनि ॥३४॥

दोर भासला होता विखार । त्याचा करितां निजनिर्धार ।

हारपोनियां सर्पाकार । उरे दोर निजरूपें ॥३५॥

पाहतां विवेकाचेनि निवाडें । दोराचें सर्पत्व जेवीं उडे ।

तेवीं ब्रह्मसद्‍भावीं रोकडें । देह नातुडे सत्यत्वें ॥३६॥

'नरदेह आश्रयून । ब्रह्मविद्या वाढली जाण ।

तें आपुलें जन्मस्थान । देहनिर्दळण केवीं करी' ॥३७॥

उद्धवा तूं ऐस‍ऐसी । आशंका झणीं धरिसी ।

ते अग्निउत्पत्तिदृष्टांतेंसीं । तुजपाशीं सांगेन ॥३८॥