तत्रापि कर्मणां कर्तुरस्वातन्त्र्यं च लक्ष्यते ।
भोक्तुश्च दुःखसुखयोः कोन्वर्थो विवशं भजेत् ॥१७॥
जीवासी असती स्वतंत्रता । तरी तो दुःखभोगु न भोगिता ।
सदा सुखीचि असता । पापें न करिता अळुमाळु ॥४२॥
जीवु बापुडें सदा दीन । कर्में करूनि कर्माधीन ।
कर्मफळदाता तो भिन्न । सुखदुःखें जाण तो भोगवी ॥४३॥
यालागीं ईश्वराची सत्ता । तो कर्मफळाचा दाता ।
जीवु सुखदुःखांचा भोक्ता । स्वतंत्रता त्या नाहीं ॥४४॥
ऐसें लक्षितां लक्षण । जीवु तितका पराधीन ।
पराधीनपणें जाण । भोगी दारुण सुखदुःख ॥४५॥
मजलागीं दुःख होआवें । ऐसें कोणी भावीना जीवें ।
न वांछितां दुःख पावे । येणें न संभवे स्वतंत्रता ॥४६॥
श्रुतिस्मृतींतें विचारितां । जीवासी नाहीं स्वतंत्रता ।
पराधीनपणें वर्ततां । भोगी अप्रार्थितां सुखदुःख ॥४७॥
वादी परिहार करिती । साङ्ग कर्म जे नेणती ।
ते ते जीव दुःखी होती । सुख पावती कर्मज्ञ ॥४८॥
जे सदाचार श्रोत्री । जे याज्ञिक अग्निहोत्री ।
जे उभयलोकव्यापारी । साङ्ग करी कर्मातें ॥४९॥
जे अविकळ अव्यंग । कर्में करूनियां साङ्ग ।
उभय लोकीं सुखभोग । कर्मयोग भोगती ॥४५०॥
कर्मीं ज्याची योग्यता । तो सुखभोगाचा भोक्ता ।
हेंहि न घडे गा सर्वथा । ऐक आतां सांगेन ॥५१॥