इन्द्रियैरिन्द्रियार्थेषु गुणैरपि गुणेषु च ।
गृह्यमाणेष्वहं कुर्यान् न विद्वान् यस्त्वविक्रियः ॥९॥
अवशेष प्रारब्धगती । मुक्तांची देहीं दिसे वस्ती ।
परी जागृती स्वप्न-सुषुप्तीं । देहस्थिती नातळे ॥२७॥
छाया पुरुषाचेनि चळे । ते छायेसी पुरुष नातळे ।
तेवीं मिथ्या देह मुक्ताजवळें । कल्पांतकाळें येवों न शके ॥२८॥
आपुले छायेसी जाण । जेवीं बैसों न शके आपण ।
तेवीं मायादि तिन्ही गुण । जवळी असोन स्पर्शेना ॥२९॥
इंद्रियद्वारा यथानिगुतीं । प्राप्त विषयांतें सेविती ।
परी सेविलें ऐसेंही नेणती । विषयस्फूर्ती स्फुरेना ॥२३०॥
गुण पोखिती गुणावस्था । इंद्रियें घेतीं इंद्रियार्था ।
मी उभयसाक्षी अकर्ता । चिन्मात्रतां अलिप्त ॥३१॥
तो इंद्रियाचेनि खेळेमेळें । सुखें विषयामाजीं जरी लोळे ।
तरी विकाराचेनि विटाळें । कदाकाळें मैळेना ॥३२॥
जेथ कामाची अतिप्रीती । तेथ लोभाची दृढ वस्ती ।
अथवा कामाची जेथ अप्राप्ती । तेथ महाख्याती क्रोधाची ॥३३॥
मुक्त जाहला नित्य निष्काम । क्रोधलोभेंसी निमाला काम ।
तो स्वयें जाहला आत्माराम । विश्रामधाम जगाचें ॥३४॥
एवं मुक्ताच्या ठायीं जाण । उपजों न शके पापपुण्य ।
कामक्रोधादिवृत्तिशून्य । जाहला परिपूर्ण चिद्ब्रह्म ॥३५॥
मुक्ताची विषयस्थिती । विषयीं स्फुरे ब्रह्मस्फूर्ती ।
यालागीं पापपुण्यें नुपजती । नित्यमुक्ति तेणें त्यासी ॥३६॥
ऐशी मुक्तांची हे कथा । ऐक बद्धाची हे वार्ता ।
अकर्ताचि म्हणे मी कर्ता । येणेंचि सर्वथा गुंतला ॥३७॥