श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ९ वा

इन्द्रियैरिन्द्रियार्थेषु गुणैरपि गुणेषु च ।

गृह्यमाणेष्वहं कुर्यान् न विद्वान् यस्त्वविक्रियः ॥९॥

अवशेष प्रारब्धगती । मुक्तांची देहीं दिसे वस्ती ।

परी जागृती स्वप्न-सुषुप्तीं । देहस्थिती नातळे ॥२७॥

छाया पुरुषाचेनि चळे । ते छायेसी पुरुष नातळे ।

तेवीं मिथ्या देह मुक्ताजवळें । कल्पांतकाळें येवों न शके ॥२८॥

आपुले छायेसी जाण । जेवीं बैसों न शके आपण ।

तेवीं मायादि तिन्ही गुण । जवळी असोन स्पर्शेना ॥२९॥

इंद्रियद्वारा यथानिगुतीं । प्राप्त विषयांतें सेविती ।

परी सेविलें ऐसेंही नेणती । विषयस्फूर्ती स्फुरेना ॥२३०॥

गुण पोखिती गुणावस्था । इंद्रियें घेतीं इंद्रियार्था ।

मी उभयसाक्षी अकर्ता । चिन्मात्रतां अलिप्त ॥३१॥

तो इंद्रियाचेनि खेळेमेळें । सुखें विषयामाजीं जरी लोळे ।

तरी विकाराचेनि विटाळें । कदाकाळें मैळेना ॥३२॥

जेथ कामाची अतिप्रीती । तेथ लोभाची दृढ वस्ती ।

अथवा कामाची जेथ अप्राप्ती । तेथ महाख्याती क्रोधाची ॥३३॥

मुक्त जाहला नित्य निष्काम । क्रोधलोभेंसी निमाला काम ।

तो स्वयें जाहला आत्माराम । विश्रामधाम जगाचें ॥३४॥

एवं मुक्ताच्या ठायीं जाण । उपजों न शके पापपुण्य ।

कामक्रोधादिवृत्तिशून्य । जाहला परिपूर्ण चिद्‍ब्रह्म ॥३५॥

मुक्ताची विषयस्थिती । विषयीं स्फुरे ब्रह्मस्फूर्ती ।

यालागीं पापपुण्यें नुपजती । नित्यमुक्ति तेणें त्यासी ॥३६॥

ऐशी मुक्तांची हे कथा । ऐक बद्धाची हे वार्ता ।

अकर्ताचि म्हणे मी कर्ता । येणेंचि सर्वथा गुंतला ॥३७॥