श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ५ वा व ६ वा

बहवो मत्पदं प्राप्तास्त्वाष्ट्रकायाधवादयः ।

वृषपर्वा बलिर्बाणो मयश्चाथ विभीषणः ॥५॥

सुग्रीवो हनुमानृक्षो गजो गृध्रो वणिक्पथः ।

व्याधः कुब्जा व्रजे गोप्यो यज्ञपत्‍न्यस्तथापरे ॥६॥

वृत्रासुर गाइजे वेदीं । जो इंद्रासी मिसळला युद्धीं ।

युद्धींही अविरुद्ध बुद्धी । माझे निजपदीं पावला ॥७४॥

ऐकतां नारदाच्या गोठी । गर्भींच मजसी घातली मिठी ।

जो जन्मला कयाधूच्या पोटीं । भक्तजगजेठी प्रल्हादु ॥७५॥

वृषपर्वा दैत्य उद्भटू । माझे पदीं झाला प्रविष्टू ।

बळीच्या द्वारी मी खुजटू । झालों बटू भिकेसी ॥७६॥

छळें करितां बळिबंधन । छळितां मी छळिलों जाण ।

अंगा आलें द्वारपाळपण । बळीआधीन मी झालों ॥७७॥

त्या बळीचा पुत्र बाणासुर । शिववरें मातला थोर ।

माझे पुत्राचा चोरिला पुत्र । दोहींचा हेर नारदू ॥७८॥

तो म्यां साधूनि धरिला चोरू । बाणीं केला अतिजर्जरू ।

छेदिला सहस्त्र भुजांचा भारू । शिव जीवें मारूं नेदीच ॥७९॥

तो म्हणे भक्तपुत्र तू झणीं मारीं । मजही बळीची भीड भारी ।

अखंड मी असें त्याच्या द्वारी । यालागीं उद्धरीं बाणातें ॥८०॥

मग संबोखावया शिवातें । बाण आपुले निजहस्तें ।

ऐक्यें शिवपदीं स्थापिलें त्यातें । कल्याणातें पावला ॥८१॥

खांडववन अग्नीसी । अर्जुनें दीधलें खावयासी ।

तेथें जळतां मयासुरासी । म्यांचि तयासी उद्धरिलें ॥८२॥

राक्षसकुळीं जन्मला जाण । शत्रूचा बंधू बिभीषण ।

माझ्या ठायीं अनन्यशरण । जीवप्राण तो माझा ॥८३॥

सुग्रीव हनुमंत जांबवंतू । यांचा पवाडा विख्यातू ।

जडायु उद्धरिला वनांतू । जो रावणें खस्तू केला होता ॥८४॥

गज सरोवरीं ग्राहग्रस्त । स्त्रियांपुत्रीं सांडिला जीत ।

तो अंतकाळीं मातें स्मरत । आर्तभूत अतिस्तवनें ॥८५॥

सांडूनि समस्तांची आस । पाहोनि वैकुंठाची वास ।

राजीव उचलूनि राजस । पाव परेश म्हणे वेगीं ॥८६॥

त्या गजेंद्राचे तांतडी । वैकुंठींहूनि लवडसवडी ।

म्यां गरुडापुढें घालोनि उडी । बंधन तोडीं गजाचे ॥८७॥

त्यासी पशुयोनीं जन्म होतें । परी तो अंतीं स्मरला मातें ।

पावला माझ्या निजधामातें । गाइजे त्यातें पुराणीं ॥८८॥

वैश्य तुळाधार वाणी । सत्य वाचा सत्य जोखणी ।

सत्यें पावला मजलगुनी । सत्यतोलणी त्याचें नांव ॥८९॥

अंत्यजांमाजीं धर्मव्याध । माझें पावला निजपद ।

जराव्याध गा प्रसिद्ध । करोनि अपराध उद्धरिला ॥९०॥

चरणीं विंधोनियां बाण । घायें घेतला माझा प्राण ।

तो परीक्षिति जराव्याध जाण । कृष्णें आपण तारिला ॥९१॥

कौलिकांमाजीं गुहक देख । आला श्रीरामासंमुख ।

कर्म निरसलें निःशेख । निजधाम देख पावला ॥९२॥

कुब्जा तीं ठायीं वांकुडी । नीट निजभावें चोखडी ।

तिच्या चंदनाची शुद्ध गोडी । अति आवडी मजलागीं ॥९३॥

तिने चर्चूनियां चंदन । मन केलें मदर्पण ।

मी झालों तिजआधीन । निजधाम ते जाण पावली ॥९४॥

गोकुळींचिया गोपिका । संसारासी होऊनि विमुखा ।

तनमनप्राणें मजलागीं देखा । भाळोनि निजसुखा पावल्या ॥९५॥

माझी गोपिकांसी परम आवडी । कीं मजचि गोपिकांची गोडी ।

पाहतां यांचे समान पाडीं । जाहलीं बापुडीं साधनें ॥९६॥

सांडूनि संसाराची चाड । न धरूनि पतिपुत्रांची भीड ।

यज्ञपत्‍न्यांसी माझें कोड । भावार्थें दृढ भाविकां ॥९७॥

तिंहीं मज अर्पोनियां अन्न । माझें निजधाम पावल्या जाण ।

मज न पावतीच ते ब्राह्मण । जयांसी कर्माभिमान कर्माचा ॥९८॥

एक ब्राह्मण अतिशास्त्रबळें । पत्‍नीसी येवूं नेदी मजजवळें ।

तुम्ही वेदशास्त्रांही वेगळे । गोरक्ष गोंवळे केवीं पूजा ॥९९॥

येरी समस्तां जातां देखोन । तिचें मजलागीं तळमळी मन ।

अति कर्मठ तो ब्राह्मण कठिण । अवरोधूनि राखिली ॥१००॥

पित्यानें लाविलीसी माझ्या हातीं । तेव्हांच मी तुझ्या देहाचा पती ।

मज सांडूनि केउती । गोवळाप्रती जातेसी ॥१॥

येरी म्हणे तूं या देहाचा पती । तो देह ठेवूनियां तयाप्रती ।

जीवित्वे मीनलिया मजप्रती । सायुज्य मुक्ति पावली ॥२॥

ज्या माझिया प्राप्तीसी । साधक शिणती नाना सायासीं ।

तीं साधनें न करितां त्यांसी । अनायासीं मज पावल्या ॥३॥