श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १३ वा

मत्कामा रमणं जारमस्वरूपविदोऽबलाः ।

ब्रह्म मां परमं प्रापुः सङ्गाच्छतसहस्रशः ॥१३॥

त्या केवळ अबला निश्चितीं । मत्संगाची अतिप्रीती ।

तेही संगती कामासक्ती । शास्त्रप्रवृत्तीविरुद्ध ॥९१॥

मी भ्रतारू नव्हें शास्त्रविधी । रूपें मदनमोहन त्रिशुद्धी ।

मज रतल्या ज्या अविधी । जारबुद्धीं व्यभिचारें ॥९२॥

चौं प्रकारींच्या कामिनी । हस्तिनी इत्यादि पद्मिनी ।

चौघींसी चौं मुक्तिस्थानीं । काममोहनीं मी रमवीं ॥९३॥

इतर पुरुषांचे संगतीं । क्षणभंगुर सुख भोगिती ।

अविनाश निजसुखप्राप्ती । कामासक्ती माझेनि ॥९४॥

स्वपतिसंगें क्षणिक आनंदू । माझ्या सुखाचा निजबोधू ।

नित्य भोगिती परमानंदू । स्वानंदकंदू सर्वदा ॥९५॥

यालागीं गा अबळा चपळा । सांडूनि स्वपतीचा सोहळा ।

मजचि रातल्या सकळा । माझी कामकळा अभिनव ॥९६॥

नव रसांचा रसिक । नवरंगडा मीच एक ।

यालागीं माझ्या कामीं कामुक । भावो निष्टंक गोपिकांचा ॥९७॥

जीवाआंतुलिये खुणे । मीचि एक निववूं जाणें ।

ऐसें जाणोनि मजकारणें । जीवेंप्राणें विनटल्या ॥९८॥

अंगीं प्रत्यंगीं मीचि भोक्ता । सबाह्य सर्वांगे मीचि निवविता ।

ऐसें जाणोनि तत्त्वतां । कामासक्तता मजलागीं ॥९९॥

हावभावकटाक्षगुण । मीचि जाणें उणखूण ।

कोण वेळ कोण लक्षण । कोण स्थान मिळणीचें ॥२००॥

जे निजोनियां निजशेजारीं । जे काळीं माझी इच्छा करी ।

तेचि काळीं तेचि अवसरीं । सुखशेजारीं मी निववीं ॥१॥

मज कुडकुडें नाहीं येणें । नाहीं कवाड टणत्कारणें ।

नित्य निजशेजें निववणें । जे जीवेंप्राणें अनुसरली ॥२॥

ऐसा सर्वकामदायक । पुरुषांमाजीं मीचि एक ।

हा गोपिकीं जाणोनि विवेक । भाव निष्टंक धरियेला ॥३॥

ज्यासी भाळले निष्काम तापसी । ज्यासी भाळले योगी संन्यासी ।

गोपी भाळल्या त्यासी । देहगेहांसी विसरोनी ॥४॥

अंधारीं गूळ खातां । कडू न लगे तो सर्वथा ।

तेवीं नेणोनि माझी सच्चिदानंदता । मातें सेवितां मी जाहल्या ॥५॥

परिस मानोनि पाषाण । फोडूं जातां लोहाचा घण ।

लागतांचि होय सुवर्ण । तैशा जाण गोपिकां ॥६॥

विष म्हणोनि अमृत घेतां । मरण जाऊनि ये अमरता ।

तेवीं जारबुद्धीं मातें भजतां । माझी सायुज्यता पावल्या ॥७॥

म्यां गोपिकांसी कामू केला । कीं त्यांचा सर्व कामू हरिला ।

विचारितां अर्थ एथिला । मोक्ष फावला मत्कामें ॥८॥

ज्यांसी झाली माझी संगती । त्या एक दोन सांगों किती ।

शत सहस्त्र अमिती । निजपदाप्रती पावल्या ॥९॥

वैरागराच्या मणीप्रती । खडे लागले हिरे होती ।

तैशी गोपिका माझ्या संगतीं । नेणों किती उद्धरल्या ॥२१०॥

मी परब्रह्ममूर्ति चोखडी । माझिया व्यभिचारपरवडी ।

धुतल्या अविद्यापापकोडी । मुक्ती रोकडी पावल्या ॥११॥

मी अथवा माझे संत । संगती होईल ज्यांसी प्राप्त ।

ते मज पावले निश्चित । संदेह येथ न धरावा ॥१२॥

माझे स्वरूपावरी लोक । विकल्पें ठेविती नाना दोख ।

संत माझे निर्दोख । तत्संगें सुख निर्दुष्ट ॥१३॥

उद्धवा त्वांही येचि अर्थीं । बहुत न करावी व्युत्पत्ती ।

धरोनियां सत्संगती । संसारगुंती उगवावी ॥१४॥