श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १५ वा

मामेकमेव शरणं आत्मानं सर्वदेहिनाम् ।

याहि सर्वात्मभावेन मया स्या ह्यकुतोभयः ॥१५॥

सांडूनि स्त्रीपुत्रविषयध्यान । सांडूनि योग योग्यता शहाणपण ।

सांडूनि कर्मठता कर्माभिमान । मजलागीं शरण रिघावें ॥३३॥

सांडूनियां वेदाध्ययन । सांडूनियां शास्त्रश्रवण ।

सांडूनि प्रवृत्ति निवृत्ति जाण । मजलागीं शरण रिघावें ॥३४॥

सांडूनि धनमानचेष्टा । सांडूनि सज्ञान प्रतिष्ठा ।

सांडूनियां नाना निष्ठा । शरण वरिष्ठा मज यावें ॥३५॥

सांडूनियां वैदिक लौकिक । सांडूनि आगम तांत्रिक ।

मज शरण रिघालिया देख । माझें निजसुख पावसी ॥३६॥

सांडूनि कुळाचें उंचपण । सांडूनि जातीचा अभिमान ।

सांडूनि आश्रमाचें श्रेष्ठपण । मजलागीं शरण रिघावें ॥३७॥

सांडूनियां ज्ञान ध्यान । सांडूनियां विधिविधान ।

सांडूनियां देहाभिमान । मजलागीं शरण रिघावें ॥३८॥

माझें नांव अंतर्यामी । हृदयींचें जाणता मुख्यत्वें मी ।

तो मी चाळवेना शब्दधर्मीं । श्रद्धा परब्रह्मीं निर्ममत्वें ॥३९॥

सर्व त्यागाचें त्यागितेपण । उद्धवा तुज मी सांगेन खूण ।

सर्व सांडावा अभिमान । हें मुख्य लक्षण त्यागाचें ॥२४०॥

सर्वही सांडोनि अभिमान । मज रिघालिया शरण ।

तुज कैंचें जन्ममरण । माझे प्रतापें जाण तरसील ॥४१॥

शरण रिघावयासाठीं । काय रिघावें गिरिकपाटीं ।

किंवा सेवावी दरकुटी । अथवा दिक्पटीं भंवावें ॥४२॥

तुज वस्तीसी नाहीं गांवो । नित्य नेमस्त कोण ठावो ।

शरण रिघावया कोठें धांवों । ऐसा भावो कल्पिसी ॥४३॥

म्हणसी शरण रिघावें कवणे ठायीं । तरी मी असें तुझ्या हृदयीं ।

त्या हृदयस्थासी लवलाहीं । शरण पाहीं रिघावें ॥४४॥

सर्वभावें सर्वस्वेंसीं । मज हृदयस्था शरण येसी ।

तैं माझी सर्वगतता पावसी । सर्वभूतनिवासी हृदयस्थू ॥४५॥

तिळभरी राखोनि अभिमान । जरी मज रिघशी शरण ।

तरी माझी प्राप्ती नव्हे जाण । अभिमान विघ्न प्राप्तीसी ॥४६॥

श्वानें स्पर्शिलें पक्वान्न । तें जेवीं नातळती ब्राह्मण ।

तेवीं जीवीं असतां अभिमान । साधकासी मी जाण नातळें ॥४७॥

रजस्वलेची ऐकोनि वाणी । दूर पळिजे पुरश्चरणीं ।

तेवीं अहंकाराच्या साधनीं । थिता जवळुनी मी जायें ॥४८॥

रजकविटाळाचें जीवन । जेवीं नातळती सज्जन ।

तेवीं हृदयीं असतां अभिमान । उद्धवा मी जाण न भेटें ॥४९॥

डोळां हरळू न विरे । घायीं कोत न जिरे ।

टांकी मुक्तापळीं न शिरे । खिरीमाजीं न सरे सरांटा ॥२५०॥

तेवीं मजमाजीं अभिमान । उद्धवा न रिघे गा जाण ।

हे त्यागतात्पर्याची खूण । तुज म्या संपूर्ण सांगीतली ॥५१॥

पत्‍नी विचरतां परपुरुषीं । देखोनि निजपती त्यागी तिसी ।

तेवीं अभिमानरत भक्तांसी । मी हृषीकेशी नातळें ॥५२॥

यालागीं सांडूनि अभिमान । मज हृदयस्था रिघालिया शरण ।

तुज मी उद्धरीन जाण । देवकीची आण उद्धवा ॥५३॥

म्हणसी तुज दोघी माता । कोणतीची आण मानूं आतां ।

मज तुझीच आण तत्त्वतां । तुज निर्भयता माझेनि ॥५४॥

तूं बोलीं नातुडसी कांहीं । तुज सर्वथा क्रिया नाहीं ।

तुझी आणभाक मानावी कायी । ऐसें जरी कांहीं कल्पिसी ॥५५॥

पातेजूनि तुझिया बोलासी । थितें सांडावें स्वधर्मासी ।

लटकें जाहलिया आणेसी । कोणें समर्थासीं भांडावें ॥५६॥

उद्धवा ऐसें न म्हण । म्या जे वाहिली तुझी आण ।

तें परमात्म्यावरी प्रमाण । सत्य जाण सर्वथा ॥५७॥

उद्धवा तूं आत्मा परिपूर्ण । मज तुज नाहीं मीतूंपण ।

त्या तुझी म्यां वाहिली आण । परम प्रमाण परमात्मा ॥५८॥

असतां प्रत्यक्ष प्रमाण । कां लागे भाक आण ।

सर्वभावें मज आलिया शरण । आतांचि जाण तरसील ॥५९॥

मज शरण रिघाल्या वाडेंकोडें । कळिकाळ तुझिया पायां पडे ।

कायसे भवभय बापुडें । कोण तुजकडे पाहेल ॥२६०॥

शरण रिघतांचि तत्काळ । तूं लाहासी माझें बळ ।

तेव्हां भवभय पळे सकळ । तुज कळिकाळ कांपती ॥६१॥

तृणीं पेटलिया अग्निस्फुलिंग । तो जाळी नाना वनांचे दांग ।

तैसें शरण आलिया अव्यंग । संसारदांग तूं जाळिसी ॥६२॥

शरण यावें हृदयस्थासी । तो हृदयस्थ न कळे आम्हांसी ।

उद्धवा तूं ऐसें म्हणसी । तरी ऐक त्या स्वरूपासी सांगेन ॥६३॥

सांडूनि रूपनाम‍अभिमान । स्फुरे जें कां उद्धवपण ।

तें मज हृदयस्थाचें रूप जाण । त्यासी तुवां शरण रिघावें ॥६४॥

नामरूपगुणवार्ता । हे माया जाण तत्त्वतां ।

ते सांडूनि जे स्फुरे सत्ता । तें मज हृदयस्थाचें रूप ॥६५॥

ऐसेनि हृदयस्थ जोडल्या पहा वो । तेव्हां सर्वभूतीं पाहतां देवो ।

तेथ वेगळा उरावा उद्धवो । रिता ठावो न दिसेचि ॥६६॥

तेव्हां सर्व भूतीं मी एकू । निश्चयें जाण निष्टंकू ।

देखतांही अनेक लोकू । त्यांसी मी एकू एकला ॥६७॥

ऐसा तूं मिळोनि हृदयस्थासी । मी होऊनि मज पावसी ।

माझी प्राप्ती उद्धवा ऐसी । निर्भयेंसी निश्चळ ॥६८॥

ऐसी सांगोनि गुह्य गोष्टी । देवो उद्धवाची पाठी थापटी ।

येरें चरणीं घातली मिठी । उठवितां नुठी सर्वथा ॥६९॥

तुवां जें सांगितलें निजगुज । तें मज मानलें गा सहज ।

बोला एकाचा संशय मज । तो मी तुज पुसेन ॥२७०॥