श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ११ वा

करोति कामवशगः कर्माण्यविजितेन्द्रियः ।

दुःखोदर्काणि सम्पश्यन् रजोवेगविमोहितः ॥११॥

जेथ रजाचा वेग उदित । तेथ कामग्रहो खवळे अद्‍भुत ।

जो पुरुष झाला कामग्रस्त । तो सदा अंकित कामाचा ॥३६॥

ज्यासी विवेक नाहीं मानसीं । तो जाण पां कामाची आंदणी दासी ।

काम नाचवी जैसें त्यासी । तेणें विकारेंसीं नाचत ॥३७॥

कामांकित झालिया पुढें । सकाम कर्म करणें पडे ।

ज्याचें उत्तरोत्तर दुःख वाढे । अतिदुर्वाडें गर्वितु ॥३८॥

रजोगुणें अतिमोहित । यालागीं अजितेंद्रिय अयुक्त ।

जन्ममरणांचा अंकित । कर्में करीत तद्‌रूपें ॥३९॥

रजोगुणाचा अतिबाध । तेणें जन केले विषयांध ।

रजरागी महामंद । जाण प्रसिद्ध उद्धवा ॥२४०॥

रजें बांधल्यापाठीं जाण । होय महामोहाचें संचरण ।

तेव्हां भ्रमाचें वाउधाण । सैरा तमोगुण उल्हासे ॥४१॥

ऐशी प्राणियांची मती । उद्धवा जाण निश्चितीं ।

यालागीं काम ते सेविती । नव्हे विरक्ती विषयांची ॥४२॥

तुज ऐसें वाटेल चित्तीं । बुडाली तरणोपायस्थिती ।

खुंटली प्राण्यांची परम गती । विषयासक्ती अनिवार ॥४३॥

जीवा अविद्याविषयसंबंधू । याचा बाधू अतिसुबद्धू ।

अविद्यायोग अनादिसिद्धू । तेणें दृढ भेदू जीवासी ॥४४॥

अंतःकरणही अनादी । प्रवाहरूपें त्याची सिद्धी ।

तेणें दृढ झाली विषयबुद्धी । त्याग त्रिशुद्धी घडेना ॥४५॥

सत्त्वीं उत्पन्न अंतःकरण । परी तें प्रकृतिकार्य जाण ।

तेथें भोगाध्यासें रजोगुण । खवळला कोण आवरी ॥४६॥

विषयीं बांधिले विवेकी । तो विषयत्याग नव्हे ये लोकीं ।

उद्धवा तुझी आशंका हेच कीं । ऐक तेविखीं उपावो ॥४७॥

विवेकियांच्या ठायीं । विषयबुद्धि नुपजे पाहीं ।