श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ३४ वा

ईक्षेत विभ्रममिदं मनसो विलासं । दृष्टं विनष्टमतिलोलमलातचक्रम् ।

विज्ञानमेकमुरुधेव विभाति माया । स्वप्नस्त्रिधा गुणविसर्गकृतो विकल्पः ॥३४॥

देहादि अहंकारपर्यंत । पिंड ब्रह्मांड जें भासत ।

तें मनोमात्र विलसत । मिथ्याभूत संसारु ॥४६॥

जैसें स्वप्नीं निद्रेमाजीं मन । स्वयें देखे त्रिभुवन ।

तैसेंचि हें दीर्घस्वप्न । अविद्या जाण विकाशी ॥४७॥

आन असूनि आन देखती । त्या नांव आभास म्हणती ।

शुक्तिकेमाजीं रजतभ्रांती । दोरातें म्हणती महासर्पू ॥४८॥

सूर्याचे किरण निखळ । ते ठायीं देखती मृगजळ ।

तैशी शुद्ध वस्तू जे केवळ । तो संसार बरळ म्हणताती ॥४९॥

तया आरोपासी अधिष्ठान । मीचि साचार असें आपण ।

जेवीं कां कोलिताचें कांकण । अग्नितेजें जाण आभासे ॥५५०॥

अलातचक्रींचा निर्धार । अग्नि सत्य मिथ्या चक्र ।

तेवीं निर्धारितां संसार । ब्रह्म साचार संसार मिथ्या ॥५१॥

तेथ आधिदैव आधिभौतिक । आध्यात्मादि सकळिक ।

अलातचक्राच्याऐसे देख । त्रिगुणमायिक परिणाम ॥५२॥

कोलिताचेनि भ्रमभासें । भ्रमणबळें तें चक्र दिसे ।

क्षणां दिसे क्षणां नासे । तैसा असे हा संसारू ॥५३॥

जंव भ्रमणाचें दृढपण । तंव कोलिताचें कांकण ।

भ्रम गेलिया जाण । कांकणपण असेना ॥५४॥

तेवीं जंव जंव भ्रम असे । तंव तंव दृढ संसार भासे ।

भ्रम गेलिया अनायासें । संसार नसे पाहतांही ॥५५॥

मी देहो माझें कलत्र पुत्र । हें भ्रमाचें मुख्य सूत्र ।

तें न छेदितां पामर । मुक्ताहंकार मिरविती ॥५६॥

एवं मायामय संसारू । ऐसा जाणोनि निर्धारू ।

तेथील सांडूनि अत्यादरू । उपरमप्रकारू सांगत ॥५७॥