तैरहं पूजितः सम्यक् संस्तुतः परमर्षिभिः ।
प्रत्येयाय स्वकं धाम पश्यतः परमेष्ठिनः ॥४२॥
इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां एकादशस्कंधे त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥
जरी पूज्यपूजकता गेली । तरी तिंहीं गुरूची पूजा केली ।
सांडूनि द्वैताची भुली । पूजा मांडिली अतिप्रीतीं ॥४३॥
शिष्य झालियाही ब्रह्मसंपन्न । त्याहीवरी त्यासी गुरु पूज्य जाण ।
सद्‍गुरु तोचि ब्रह्म पूर्ण । हे पावली खूण सनकादिकां ॥४४॥
ज्याच्या बोलासरिसेंचि पाहें । अवघें ब्रह्मचि होऊनि ठाये ।
त्या सद्‍गुरूचे पूज्य पायें । सांगूं काये बोलवरी ॥४५॥
ज्यासी परब्रह्म आलें हाता । तोचि जाणे सद्‍गुरूची पूज्यता ।
इतरांसी हे न कळे कथा । अनुमानता बोलवरी ॥४६॥
ते सनकादिक समस्त । माझी पूजा करोनि यथोक्त ।
वारंवार स्तवन करीत । चरणा लागत पुनःपुनः ॥४७॥
माझ्या भजनीं एकमुख । माझिया निजभावें अतिभाविक ।
मज अवाप्तकामासी सुख । त्यांचे पूजनीं देख उथळलें ॥४८॥
मग करूनि प्रदक्षिणा । ते लागले माझिया चरणा ।
परम सुख झालें ब्राह्मणां । वचनार्थें जाणा माझेनी ॥४९॥
पहात असतां प्रजापती । सनकादिक उभे असती ।
त्यांदेखतां निजधामाप्रती । शीघ्रगती मी आलों ॥७५०॥
माझे शिष्य सनकादिक । उद्धवा या रीतीं झाले देख ।
तो इतिहास अलोलिक । तुज म्यां सम्यक सांगीतला ॥५१॥
ते योगियांमाजीं अतिउद्‍भट । भक्तांमाजीं अतिश्रेष्ठ ।
ज्ञानियांमाजीं अतिवरिष्ठ । शिष्य चोखट सनकादिक ॥५२॥
हंसगीतनिरूपण । पुरातन जें ब्रह्मज्ञान ।
तें उद्धवासी श्रीकृष्ण । प्रसन्न होऊन दीधलें ॥५३॥
भागवतपंथें चालतां । हे पुरातन ब्रह्मकथा ।
एका एकादशू पाहतां । स्वभावें हाता पैं आली ॥५४॥
जीं हंसमुखींचीं चिद्रत्‍नें । जीं सनकादिकां झालीं भूषणें ।
उद्धवा अळंकारिला श्रीकृष्णें । तें शेष जनार्दनें मज दीधलें ॥५५॥
सनकादिक-उद्धवाचें शेष । हाता आलें हा बोल वोस ।
ते गोष्टीसी जाहले बहु दिवस । म्हणाल वायस हा जल्पू ॥५६॥
कृतयुगीं शंखासुरासी । देवें मर्दिलें होतें त्यासी ।
ते ठायीं अद्यापि सभाग्यासी । अव्हाशंखासी पावती ॥५७॥
रामें पूर्वीं अयोध्येसी । केलें होतें महायागासी ।
तेथें हविःशेष लोकांसी । अद्याप हातासी येतसे ॥५८॥
तैसेंचि येथें भागवतीं । जनार्दनकृपापद्धतीं ।
सनकादिकांची शेषप्राप्ती । एकादशार्थीं आम्हां झाली ॥५९॥
मागेंपुढें अवघें एक । हा एकादशाचा विवेक ।
तेणें सनकादिक -उद्धवशेख । आम्हांम्ही देख प्राप्त झालें ॥७६०॥
करूं नेदितां गयावर्जनीं । न रिघवे समर्थजनीं ।
ते पदीं माशीलालागुनी । निवारण कोणी करीना ॥६१॥
तेवीं नाना शास्त्रार्थयुक्तींसी । शिणतां समर्थ साधकांसी ।
प्राप्ती नव्हे ज्ञानशेषासी । ते झाली आम्हांसी एकादशें ॥६२॥
हंसकृष्ण जनार्दन । स्वरूप एक नामें भिन्न ।
तेणें घालूनि बोधांजन । जुना ठेवा जाण दाखविला ॥६३॥
तेथ मी एका एकू देखता । आणि तो एकू मातें दाखविता ।
हेही नुरेचि बोध्यबोधकता । पाहता पाहविता तोचि तो ॥६४॥
आरसा आलिया मुख दिसे । तो गेलिया तें न दिसे ।
परी येणें जाणें मुखासी नसे । ते सहजेंचि असे संचलें ॥६५॥
आरिशाचें मुख आरिसें नेलें । परी पाहातया नाहीं ऐसें झालें ।
जें कटकटा माझें मुख गेलें । तें असे संचलें तो जाणे ॥६६॥
तेवीं अज्ञानें न्यावें । कां ज्ञान झालिया यावें ।
तैसें वस्तूसी न संभवे । तें असे स्वभावें संचलें ॥६७॥
तैसें देखतें आणि दाखवितें । दोनी जाऊनियां तेथें ।
माझें मीपण जें जुनें होतें । तें दाविलें मातें जनार्दनें ॥६८॥
जेवीं सूर्याचेनि प्रकाशें । सूर्येंचि कीं सूर्यो दिसे ।
तेवीं माझेनि निजप्रकाशें । मज मीचि असें देखत ॥६९॥
ऐशियाही ठायीं जाण । कैंचें नवें जुनें ज्ञान ।
बहु काळ ठेविलें सुवर्ण । त्यासी म्हणे कोण कुहजकू ॥७७०॥
कालचाचि आजि उगवला । तो सूर्य काय म्हणावा शिळा ।
कीं आजिचा अग्नि सोंवळा । कालचा काय वोंवळा म्हणों ये ॥७१॥
तेवीं सनकादिकांचें जें ज्ञान । तेंचि मराठीभाषेमाजीं जाण ।
येथें ठेवूं जातां दूषण । दोषी आपण होइजे ॥७२॥
कां सुवर्णाचें केलें सुणें । परी तें मोलें नव्हेचि उणें ।
तेवीं सनकादिकांचीं ज्ञानें । देशभाषा हीनें नव्हतीच ॥७३॥
जेवीं कां गुळाचें कारलें केलें । परी तें कडूपणा नाहीं आलें ।
तेवीं हंसगीत मराठें झालें । नाहीं पालटलें चिन्मात्र ॥७४॥
जें मोल मुकुटींच्या हेमासी । तेंचि मोल सुवर्णश्वानासी ।
जो कां ग्राहिक सुवर्णासी । तो घे दोघांसी समत्वें ॥७५॥
तैसें आत्मानुभवी जे येथें । ते मानितील या ग्रंथातें ।
येर ते हेळसितील यातें । निजभावार्थें न घेती ॥७६॥
जे वंदिती कां निंदिती । ते दोघे आम्हां ब्रह्ममूर्ती ।
हे निजात्मभावाची प्रतीती । केली निश्चितीं जनार्दनें ॥७७॥
एका जनार्दना शरण । रिघतां विरालें एकपण ।
जेवीं कां समरसोनि लवण । स्वयें जाण समुद्र झालें ॥७८॥
तेथे एका आणि जनार्दन । एक झाले हें म्हणे कोण ।
जेवीं डोळ्यांचें देखणेपण । डोळाचि आपण स्वयें जाणे ॥७९॥
डोळ्यांनी आरिसा प्रकाशिजे । तेथें डोळेनि डोळा पाहिजे ।
तेवीं हें ज्ञान जाणिजे । देखणें देखिजे देखणेनी ॥७८०॥
सांडोनियां एकपण । एका जनार्दना शरण ।
हेंचि हंसगीतनिरूपण । झालें परिपूर्ण पूर्णत्वें ॥७८१॥
इति श्रीभागवते महापुराणे एकादशस्कंधे एकाकारटीकायां
श्रीकृष्णोद्धवसंवादे हंसगीतनिरूपणं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥१३॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ ॥ मूळ श्लोक ॥४२॥ ओंव्या ॥७८१॥