श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १७ वा

निष्किञ्चना मय्यनुरक्तचेतसः । शान्ता महान्तोऽखिलजीववत्सलाः ।

कामैरनालब्धधियो जुषन्ति ते यन् । नैरपेक्ष्यं न विदुः सुखं मम ॥ १७ ॥

मीवांचूनि ज्यांचे गांठी । नाहीं फुटकी कांचवटी ।

मजवांचोनि सगळे सृष्टीं । आणिकांतें दृष्टीं न देखती ॥९२॥

ऐसें करितां माझें भजन । जाति कुळ देहाभिमान ।

सहजें जाय निरसोन । अकिंचन या नांव ॥९३॥

याहीवरी प्रेमयुक्त । माझ्या स्वरूपीं रंगलें चित्त ।

अतएव निजशांती तेथ । असे नांदत निजरूपें ॥९४॥

ऐशिया गा निजशांती । परिपाकातें पावली भक्ती ।

तें मीवांचूनि सर्वभूतीं । दुजी स्थिती जाणेना ॥९५॥

जो जो जीवू जेथें देखे । तो तो मद्‌रूपें वोळखे ।

ते वोळखीचेनि हरिखें । प्रीति यथासुखें अनन्य करी ॥९६॥

ऐशिया मद्‌रूपस्थिती । जीवमात्रीं अनन्य प्रीती ।

एवं मद्‍भावें माझी भक्ती । महंतस्थिती या नांव ॥९७॥

ऐसा मद्‍भावनायुक्त । सर्वीं सर्वत्र माझा भक्त ।

तेथ कामादिदोष समस्त । अस्तमाना जात ते काळीं ॥९८॥

सविता येतां प्राचीजवळी । मावळे नक्षत्रमंडळी ।

तेवीं भक्तीच्या प्रबोधकाळीं । झाली होळी कामादिकां ॥९९॥

झालिया कामाची निवृत्ती । सहजेंचि निर्विषयस्थिती ।

तेथें माझ्या सुखाची सुखप्राप्ती । सुखें सुख भोगिती सुखरूप ॥२००॥

देशें काळें वेदानुवादा । ज्या सुखाची न करवे मर्यादा ।

त्या सुखाची सुखसंपदा । मद्‍भक्त सदा भोगिती ॥१॥

ज्या सुखाचे सुखप्राप्ती । विरोनि जाय चित्तवृत्ती ।

सुखें सुखरूप सर्वांगें होती । एवढी सुखप्राप्ती मद्‍भक्तां ॥२॥

इतर मी सांगों कायी । मोक्षसुखाच्याही ठायीं ।

या सुखाची गोडी नाहीं । धन्य पाहीं हरिभक्त ॥३॥

ऐशिया सुखाकारणें । साधक शिणती जीवें प्राणें ।

तपादि शरीरशोषणें । व्रत धरणें विषयांचें ॥४॥

एक करिती योगयाग । एक करिती शास्त्रसंग ।

एक करिती सर्वस्वत्याग । एकीं सांडिला संग गृहदारा ॥५॥

एक फळाहारी निराहारी । एक ते नग्न ब्रह्मचारी ।

एक कडेकपाटीं शिखरीं । गिरिकंदरीं रिघाले ॥६॥

एक ते जटाळ गांठ्याळ । एक नखधारी ढिसाळ ।

एक महाहटी विशाळ । एक पिसाळ मत्तमुद्रा ॥७॥

एक तांबडे बोडके । एक ते केवळ सुडके ।

एक तीर्थाटणें रोडके । एक ते मुके मौननिष्ठ ॥८॥

एक राख्ये एक शंख्ये । एक ते अत्यंत बोलके ।

एक पाणीपिशीं झालीं उदकें । कुशमृत्तिके विगुंतलीं ॥९॥

ऐशा नाना परींच्या व्युत्पत्ती । साधक शिणती नेणों किती ।

माझ्या भजनसुखाची प्राप्ती । नव्हे निश्चितीं कोणासी ॥२१०॥

जें माझ्या भक्तांचें निजसुख । तें कोणासी न पवेचि देख ।

स्वप्नींही त्या सुखाचें मुख । अनोळख पैं झालें ॥११॥

चंद्रकिरणींचें अमृत । जेवीं वायसां अप्राप्त ।

तेवीं माझें निजसुख निश्चित । नव्हेचि प्राप्त अभक्तां ॥१२॥

थानीं लागल्या गोचिडा । अशुद्धचि आवडे मूढा ।

जवळिल्या क्षीरा वरपडा । नव्हेचि रोकडा अभागी ॥१३॥

तेवीं सांडोनि माझी भक्ती । नाना साधनीं व्यर्थ शिणती ।

त्यांसी माझ्या निजसुखाची सुखप्राप्ती । नव्हे निश्चितीं उद्धवा ॥१४॥

जिंहीं माझ्या भजनपरवडी । केली भक्तीची कुळवाडी ।

ते माझ्या निजसुखाची गोडी । पावले रोकडी आत्यंतिक ॥१५॥

ज्या निजसुखाच्या ठायीं । शिळेपणाची भाषाचि नाहीं ।

विटों नेणे कल्पांतींही । इंद्रियांचा कांहीं न पडे पांगू ॥१६॥

जें जें विषयांचें सुख । तें तें इंद्रियांपंगिस्त देख ।

अपंगिस्त भक्तिसुख चोख । सभाग्य लोक पावती ॥१७॥

जें सुख भोगितां पाहीं । देही तोचि होय विदेही ।

तें सुख माझ्या भक्तांच्या ठायीं । प्रकटलें कंहीं लोपेना ॥१८॥

हे उत्तमोत्तम भक्त पाहीं । सुख पावले नवल कायी ।

परी केवळ जे विषयी । भजनें त्यांही सुखप्राप्ती ॥१९॥

भाग्यवशें सत्संगती । आस्तिक्यभावें अनन्यस्थिती ।

अल्पही माझी घडल्या भक्ती । विषयनिवृत्ती तेणें होय ॥२२०॥