श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक २१ वा

भक्त्याहमेकया ग्राह्यः श्रद्धयाऽऽत्मा प्रियः सताम् ।

भक्तिः पुनाति मन्निष्ठा श्वपाकानपि संभवात् ॥ २१ ॥

इतर साधनें व्युत्पत्ती । दूरी सांडूनि परतीं ।

श्रद्धायुक्त माझी भक्ती । धरिल्या हातीं मी लाभें ॥६३॥

निर्विकल्प निःसंदेहो । सर्व भूतीं भगवद्‍भावो ।

हा भक्तीचा निजनिर्वाहो । भजनभावो या नांव ॥६४॥

होऊनि सर्वार्थी उदासू । माझ्या भजनाचा उल्हासू ।

न धरी मोक्षाचा अभिलाषू । एवढा विश्वासू मद्‍भजनीं ॥६५॥

तेथें तरें कीं न तरें । हा विकल्पू कोठें उरे ।

माझेनि भजनें निर्धारे । कै पाठिमोरे विधिवाद ॥६६॥

एवढा विश्वासीं ज्याचा भावो । न धरी भक्तीवेगळा उपावो ।

आम्हां त्याचेनि जीवें जीवो । तो आत्मा पहा हो पैं माझा ॥६७॥

जो मी ज्ञानियांचा आत्मा । भक्तांचा प्रिय परमात्मा ।

शास्त्रीं प्रतिपादिती पुरुषोत्तमा । तो मी साउमा त्या धांवें ॥६८॥

मज आवडे अनन्य भक्ती । मी त्यांचा अंकित निश्चितीं ।

त्यांचेनि माझी त्रैलोकीं ख्याती । मज महंती त्यांचेनि ॥६९॥

त्यांचेनि मज खाणें जेवणें । त्यांचेनि मज लेणें नेसणें ।

त्यांचेनि जीवेंप्राणें । म्यां वर्तणें सर्वत्र ॥२७०॥

माझे गांठीं कांहीं नाहीं । भक्तीं सर्वस्वें वेंचूनि पाहीं ।

नाना उपचार‍उपायीं । महत्त्व तिंहीं मज दिधलें ॥७१॥

मज अचक्षूसी दिधले डोळे । अश्रोत्रा श्रवण दिधले ।

मज अमुखा तिंहीं मुख केलें । त्यांचेनि बोलें मी बोलका ॥७२॥

मज त्यांचेनि गमनागमन । त्यांचेनि अवयव अळंकरण ।

त्यांचेनि मज नेमस्त स्थान । मज समर्थपण त्यांचेनि ॥७३॥

मज नामरूप तिंहीं करणें । मज पवित्रता त्यांचेनि गुणें ।

मज वैकुंठींचें ठाणें । भक्तीं अचळपणें दीधलें ॥७४॥

येथवरी निजभक्तांसी । मी वश्य झालों भक्तीपाशीं ।

यालागीं अहर्निशीं । मी भक्तांपाशीं तिष्ठतू ॥७५॥

मी अजन्मा त्यांचेनि जन्म धरीं । मी अकर्मा त्यांचेनि कर्म करीं ।

त्यांचेनि बोलें उद्धरीं । नाममात्रें महापापियां ॥७६॥

नारदवचनासाठीं । वाल्मीकि परम पापी सृष्टीं ।

म्यां वंद्य केला वैकुंठीं । नामपरिपाटीं पवित्रत्वें ॥७७॥

येथवरी भक्तीची सत्ता । मजवरी चाले तत्त्वतां ।

भक्तीवेगळा सर्वथा । मीं न यें हाता कोणाचे ॥७८॥

भक्तांच्या उपकारता । मी थोर दाटलों तत्त्वतां ।

नव्हेचि प्रत्युपकारता । आधीन सर्वथा यालागीं ॥७९॥

त्यालागीं व्हावया उतरायी । माझे गांठीं कांहींच नाहीं ।

लटकुफटकु दीधलें कांहीं । तें हळूचि पाहीं सांगेन ॥२८०॥

भक्त माझेनि सनाथ । माझेनि झाले ते कृतकृत्य ।

माझेनि आनंदें तें सदा तृप्त । वोसंडत निजबोधें ॥८१॥

माझेनि बळें जगजेठी । घायेंवीण छेदिती सृष्टी ।

माझेनि बळें त्यांचे दृष्टी । संमुख नुठी कळिकाळ ॥८२॥

माझेनि न माती लोकीं तिहीं । माझेनि ते देहीं विदेही ।

माझेनि बळें पाहीं । प्रळयकाळ तिंही प्राशिला ॥८३॥

माझेनि बळें जाण । विभांडिलें जन्ममरण ।

माझें करोनियां भजन । ब्रह्म सनातन ते झाले ॥८४॥

हेंही नाहीं म्यां दीधलें । भजनबळें तिंहीं नेलें ।

त्यांसीं माझें कांहीं न चले । सर्वस्व लुटिलें निजभक्तीं ॥८५॥

भक्तीं भजनभावबळें । अजिता मातें तिंहीं जिंकिलें ।

जिकोनि आपण्या वश्य केलें । माझें निजपद नेलें निजभक्तीं ॥८६॥

एवं माझ्या निजपदाची सत्ता । जरी आली भक्तांच्या हाता ।

तरी स्वामित्व ठेवूनि माझे माथां । माझे भक्तिपंथा विनटले ॥८७॥

ते माझे भक्तीची पवित्रता । आश्चर्य वाटेल तुज ऐकतां ।

संदेहो नाहीं मज सांगतां । ऐक तत्त्वतां तो महिमा ॥८८॥

सांडोनि दांभिक लौकिक । माझ्या भजनीं भावार्थें चोख ।

तो ज्ञाती जरी झाला श्वपाक । तरी आवश्यक मज पूज्य ॥८९॥

केवळ जीं अपवित्रें । रिसें आणि वानरें ।

म्यां पूजिलीं गौळ्यांची पोरें । ताकपिरें रानटें ॥२९०॥

जो जातीनें नीचत्वा नेला । परी भक्तिभावें उंचावला ।

तो मद्‌रूपता पावला । पूज्य झाला तिहीं लोकीं ॥९१॥

'विप्रात् द्विषड्गुणयुता' । ये श्लोकींची हेचि कथा ।

जळो त्या द्विजाची पवित्रता । जो माझ्या भजनपथा विन्मुख ॥९२॥

त्याहूनि श्वपच गा वरिष्ठ । जो माझ्या भजनीं भजननिष्ठ ।

त्यातें वंदिती पुराणश्रेष्ठ । कविवरिष्ठ महाकवी ॥९३॥

विदुर दासीपुत्र तत्त्वतां । भावें पढिया भगवंता ।

भावो प्रमाण परमार्था । जात्यभिमानता सरेना ॥९४॥

मज पावावया साचोकारें । भावो सरे जाती सरे ।

यालागीं अवघ्यांचे धुरे । म्यां वनचरें उद्धरलीं ॥९५॥

पक्ष्यांमाजीं केवळ निंद्यू । जटायु उद्धरिला म्यां गीधू ।

अंत्यज उद्धरिला धर्मव्याधू । भाव शुद्धू मदर्थी ॥९६॥

भलता हो भलते जाती । ज्यासी माझी भावार्थें भक्ती ।

तोचि जाण पां पवित्रमूर्ती । माझी प्राप्ती मद्‍भजनें ॥९७॥

सांडोनियां माझी भक्ती । नाना साधनें व्युत्पत्ती ।

करितां नव्हे माझी प्राप्ती । तेंचि श्रीपती सांगत ॥९८॥