श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ४५ वा

ध्यानेनेत्थं सुतीव्रेण युञ्जतो योगिनो मनः ।

संयास्यत्याशु निर्वाणं द्रव्य ज्ञानक्रियाभ्रमः ॥ ४६ ॥

इति श्रीमद्‍भागवते महापुराणे पारमहंस्यां एकादशस्कंधे चतुर्दशोऽध्यायः ॥ १४ ॥

यापरी तीव्र ध्यानस्थिती । समाधिपर्यंत माझी प्राप्ती ।

साधकासी होय शीघ्रगती । यथानिगुती ध्यान करितां ॥२१॥

हें माझें ध्यान उत्तमोत्तम । सर्वदा ठसावलें जैं निःसीम ।

तैं अधिभूत अधिदैव अध्यात्म । हा त्रिविध भ्रम उरों नेदी ॥२२॥

विषयी विषयो विषयसंभ्रम । ज्ञेय ज्ञाता ज्ञानोपक्रम ।

कर्म कर्ता क्रियाभ्रम । यांचें रूपनाम उरों नेदी ॥२३॥

तेथ ध्येय ध्याता ध्यान । दृश्य द्रष्टा आणि दर्शन ।

मन मंता आणि मनन । यांचें समूळ भान उच्छेदी ॥२४॥

देवो देवी देवता । भज्य भजन भजता ।

लक्ष्य लक्षण लक्षिता । हेही कथा नुरेचि ॥२५॥

तेथ योग्यतेशीं महायोगू । समाधिसुखाचा सुखभोगू ।

जीवशिवांचा निजसंयोगू । हाही उपयोगू उडाला ॥२६॥

तेथें बोध कैंचा कैंची बोधकता । कैंची बद्धता आणि मुक्तता ।

ब्रह्मनाम हेही वार्ता । जाण सर्वथा बुडाली ॥२७॥

सत् चित् आणि आनंद । या नांवाचा जो प्रवाद ।

तो मज मायावी संबंध । ऐक तोही विषद विभाग ॥२८॥

असंताचे व्यावृत्तीं । 'संत' मातें म्हणती श्रुती ।

करितां जडाची समाप्ती । 'चिन्मात्र' म्हणती मजलागीं ॥२९॥

तोडितां दुःखाचा संबंधू । मातें म्हणती 'परमानंदू' ।

एवं सच्चिदानंदप्रवादू । हा विपरीत बोधू विद्येचा ॥५३०॥

जेथ असंतचि नाहीं । तेथ संत म्हणणें घडे कायी ।

समूळ अज्ञानचि जेव्हां नाहीं । तेव्हां चिन्मात्र हेंही म्हणे कोण ॥३१॥

जेव्हां दुःखाचा लेशू नाहीं । तेव्हां सुख म्हणावें कोणे ठायीं ।

यालागीं नामरूप मज पाहीं । ठेवितां ठायीं तुकेना ॥३२॥

समूळ उडे त्रिपुटीचें भान । या नांव गा तीव्र ध्यान ।

माझें करूनियां भजन । निजसमाधान पावले ॥३३॥

एवं माझेनि ध्यानप्रकारें । संसार उडे चमत्कारें ।

माझें केवळ स्वरूपचि उरे । निजनिर्धारें उद्धवा ॥३४॥

ते स्वरूपीं सुख ना दुःख । नाहीं संतासंताचे लेख ।

ज्ञानाज्ञानाची अटक । ते ठायीं देख असेना ॥३५॥

तेथ नाम रूप गुण । नाहीं मीतूंपणाची खूण ।

विद्याअविद्याभान । आनंदघन निजरूप ॥३६॥

भक्तिसुखाचे हेलावे । नानाउपायगौरवें ।

उद्धवालागीं देवें । निजानुभवें दीधले ॥३७॥

ठसावल्या माझी भक्ती । सकळ सिद्धींची होय प्राप्ती ।

संदेह नाहीं ये अर्थीं । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥३८॥

भजनपंथें निरंतर । दोहोनि भक्तिसुखक्षीर ।

त्याचेंही मंथोनिया सार । उद्धवासी श्रीवर देता झाला ॥३९॥

तो हा चौदावा अध्यावो । स्वमुखें बोलिला देवो ।

भक्तीसी मी वश्य पहा हो । येर उपावो तो गौण ॥५४०॥

सकळ योगांचें योगगव्हर । वेदान्त निजभांडार ।

सकळ सिद्धींचें परम सार । भक्ति साचार हरीची ॥४१॥

निजभाग्याची परम जोडी । महासुखाची आवडी गाढी ।

सकळ गोडियांची गोडी । भक्ति रोकडी हरीची ॥४२॥

भावें करितां भगवद्‍भजन । श्वपच जाहले पावन ।

जेणें भक्तीशीं विकलें मन । त्याआधीन सदा देवो ॥४३॥

उपेक्षूनियां निजमुक्ती । एका जनार्दनीं पढिये भक्ती ।

त्याचेनि प्रसादें भगवत्प्राप्ती । जाहली अहोराती खेळणें ॥४४॥

तो जरी भगवत्प्राप्ती नेघे । तरी ते दाटूनि घर रिघे ।

ऐसे गुरुभक्तीचेनि योगें । देवो सर्वांगें भूलला ॥४५॥

भगवत्प्राप्ती पाहिजे ज्यासी । तेणें न विसंबावें मद्‍भक्तीसीं ।

अखंड स्मरे जो हरिनामासी । देवो त्यापाशीं तिष्ठत ॥४६॥

सकळ भजनाचे शिरीं । रामनाम दों अक्षरीं ।

सदा गर्जे ज्याची वैखरी । धन्य चराचरीं तो एक ॥४७॥

एका जनार्दना शरण । इतुकें करितां नामस्मरण ।

पाठिमोरें होय जन्ममरण । महासिद्धी आंगण वोळंगती ॥५४८॥

इति श्रीभागावते महापुराणे एकादशस्कंधे एकाकारटीकायां

श्रीकृष्णोद्धवसंवादे भक्तिरहस्यावधारणयोगो नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥

॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ मूळश्लोक ॥४६॥ ओव्या ॥५४८॥