श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १९ वा

शुश्रूषणं द्विजगवां देवानां चाप्यमायया ।

तत्र लब्धेन संतोषः शुद्रप्रकृतयस्त्विमाः ॥१९॥

स्वधर्म शूद्राचिये ज्ञाती । द्विजसेवा यथानिगुती ।

त्यांचेनि प्रसादें जीविकावृत्ती । निष्कपट स्थिति सेवेची ॥८६॥

करावें गृहस्थांचें गोरक्षण । चाराव्या जेथें तृणजीवन ।

श्वापदभय आलिया जाण । वेंचूनि प्राण रक्षाव्या ॥८७॥

गोरक्षणीं वेंचिल्या प्राण । त्यासी उत्तम गति जाहली जाण ।

ज्यासी गायींचा कळवळा गहन । त्यासी मी श्रीकृष्ण सदा साह्य ॥८८॥

द्विजसेवा गोरक्षण । दोनही वृत्ति न मिळतां जाण ।

तरी देवालयीं संमार्जन । जीविकार्थ जाण करावें ॥८९॥

निष्कपटभावें आपण । निर्मळ करावें हरिरंगण ।

तेथील प्राप्तीचेनि जाण । करावी पूर्ण जीविका ॥१९०॥

तेथ जे जे काळीं जे जे प्राप्ती । तेणें सुखें असावें निजवृत्तीं ।

हे स्वधर्मकर्मस्थिती । शूद्रप्रकृतिस्वभावें ॥९१॥

विप्रासी अग्निहोत्रादिक कर्म । शूद्र नमी द्विजोत्तम ।

तेथ दोंहींचा स्वधर्म । सहजें सम होतसे ॥९२॥

`गृहस्थाश्रमाचें' वर्तन । तिन्हीं आश्रमां आश्रयो आपण ।

अन्न वस्त्र देऊनि जाण । संरक्षण करावें ॥९३॥

`ब्रह्मचर्याश्रम' वर्तन । गुरुसेवा वेदाध्ययन ।

त्यासी द्यावन दान । अधिकार जाण असेना ॥९४॥

ब्रह्मचार्‍यासी जें जें योजिलें । तें पाहिजे गुरूसी समर्पिलें ।

गुरूसी वंचूनि दान दिधलें । ते तेणें केले अधर्म ॥९५॥

`वानप्रस्थाश्रमी' जाण । मुख्यत्वें तप प्रधान ।

करावें अग्निशुश्रूषण । वेदोक्तलक्षण प्रकारें ॥९६॥

संन्यासी ब्रह्मचारी दीन । समयीं आश्रमा आल्या जाण ।

यथानुशक्त्या द्यावें अन्न । हें आश्रमरक्षण वानप्रस्था ॥९७॥

`संन्याशासी' अहिंसा प्रधान । ज्ञानपरिपाकें शांति संपूर्ण ।

अनोळखीं भिक्षाटण । हा मुख्य धर्म जाण चतुर्थाश्रमीं ॥९८॥

वर्णाश्रमांहूनि बाह्य जाण । केवळ अंत्यजादि जे जन ।

त्यांचे प्रकृतीचें जें लक्षण । स्वयें नारायण सांगत ॥९९॥