शमो मन्निष्ठता बुद्धेर्दम इन्द्रियसंयमः ।
तितिक्षा दुःखसंमर्षो जिह्वोपस्थजयो धृतिः ॥३६॥
बुद्धि जे कां विवेकवंती । असार सांडूनि सार धरिती ।
तिणें मनाच्या सकळ वृत्ती । विवेकस्थिती आवरोनि ॥३१॥
त्या वृत्तीसमवेत आपण । बुद्धि परमात्मीं मिळे जाण ।
जेवीं सागरासी लवण । दे आलिंगन भावार्थें ॥३२॥
समुद्रीं मिळतां लवण । समुद्रचि होय आपण ।
तेवीं आत्मनिश्चयें बुद्धि पूर्ण । चैतन्यघन स्वयें होय ॥३३॥
ऐसा बुद्धीचा उपरम । त्यानें म्हणिजे गा `शम' ।
यापूर्वी करावया दम । तोही अनुक्रम अवधारीं ॥३४॥
शत्रूचें जें दुर्दमन । तो दमु येथें नव्हे जाण ।
करावें इंद्रियदमन । तेंही लक्षण अवधारीं ॥३५॥
जेणें सहाय होती शमासी । त्या युक्तीं राखणें इंद्रियांसी ।
विधीवेगळें नेदी भोगासी । आवरी अहर्निशीं वैराग्यें ॥३६॥
ऐसें इंद्रियांचें निग्रहण । त्या नांव गा `दम' गुण ।
आतां तितिक्षेचें लक्षण । ऐक संपूर्ण सांगेन ॥३७॥
महासुख आलें होये । तें जेणें उल्हासें अंगीं वाहे ।
तेणेंचि उल्हासे पाहे । दुःखही साहे निजांगीं ॥३८॥
तेज आणि महा अंधारी । नभ समत्वें अंगीं धरी ।
तेवीं जो अविकारी । सुखदुःखपरी साहता ॥३९॥
गोफणेचा सुवर्णपाषाण । लागे तो दुःखी होय पूर्ण ।
तेचि वोळखिलिया सुवर्ण । दुःख जाऊन सुख वाटे ॥४४०॥
तैसें द्वंद्वांचें निजस्वरूप । वोळखिलिया सद्‌रूप ।
तेव्हा द्वंद्वें होती चिद्‌रूप । हें मुख्य स्वरूप तितिक्षेचें ॥४१॥
सांडूनियां देह‍अहंते । सुखदुःखांहीपरतें ।
देखणें जें आपणातें । तेचि येथें `तितिक्षा' ॥४२॥
स्वप्नींचे दरिद्र आणि सधनता । जागृतीसी दोन्ही मिथ्या ।
तेवीं सुखदुःखापरता । देखणें तत्त्वतां ते `तितिक्षा' ॥४३॥
जिव्हा आणि दुसरें शिश्न । यांचा जयो करावा आपण ।
या नांव `धृति' संपूर्ण । विद्याधारण धृती नव्हे ॥४४॥
जेवीं कृष्णसर्प धरिजे हातीं । हे दोनी धरिजे तैशिया रीतीं ।
अळुमाळ ढिलावतां धृती । परतोनि खाती धरित्यासी ॥४५॥
ज्यासी द्रव्यदारासक्ती । तेथ कदा न रिगे हे धृती ।
द्रव्यदाराअनासक्ती । त्याचे घरीं धृती पोषणी सदा ॥४६॥