श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


आरंभ

॥श्रीगणेशाय नमः ॥श्रीकृष्णाय नमः ॥

ॐ नमो सद्‍गुरु वैकुंठनाथा । स्वानंदवैकुंठीं सदा वसता ।

तुझे ऐश्वर्य स्वभावतां । न कळे अनंता अव्यया ॥१॥

तुझ्या निजबोधाचा गरुड । कर जोडूनि उभा दृढ ।

ज्याच्या पाखांचा झडाड । उन्मळी सुदृढ भववृक्षा ॥२॥

तुझें स्वानुभवैकचक्र । लखलखित तेजाकार ।

द्वैतदळणीं सतेजधार । अतिदुर्धर महामारी ॥३॥

कैसा पांचजन्य अगाध । निःशब्दीं उठवी महाशब्द ।

वेदानुवादें गर्जे शुद्ध । तोचि प्रसिद्ध शंख तुझा ॥४॥

झळफळित सर्वदा । निजतेजें मिरवे सदा ।

करी मानाभिमानांचा चेंदा । ते तुझी गदा गंभीर ॥५॥

अतिमनोहर केवळ । देखतां उपजती सुखकल्लोळ ।

परमानंदें आमोद बहळ । तें लीलाकमळ झेलिसी ॥६॥

जीव शिव समसमानी । जय विजय नांवें देउनी ।

तेचि द्वारपाळ दोनी । आज्ञापूनी स्थापिले ॥७॥

तुझी निजशक्ति साजिरी । रमारूपें अतिसुंदरी ।

अखंड चरणसेवा करी । अत्यादरीं सादर ॥८॥

तुझे लोकींचे निवासी जाण । अवघे तुजचिसमान ।

तेथ नाहीं मानापमान । देहाभिमान असेना ॥९॥

तेथ काळाचा रिगमु नाहीं । कर्माचें न चले कांहीं ।

जन्ममरणाचें भय नाहीं । ऐशिया ठायीं तूं स्वामी ॥१०॥

जेथ कामक्रोधांचा घात । क्षुधेतृषेचा प्रांत ।

निजानंदें नित्यतृप्त । निजभक्त तुझेनि ॥११॥

तुझेनि कृपाकटाक्षें । अलक्ष न लक्षितां लक्षें ।

तुझे चरणसेवापक्षें । नित्य निरपेक्षें नांदविसी ॥१२॥

साम्यतेचें सिंहासन । ऐक्यतेची गादी जाण ।

त्यावरी तुझें सहजासन । परिपूर्ण स्वभावें ॥१३॥

तन्मयतेचें निजच्छत्र । संतोषाचें आतपत्र ।

ज्ञानविज्ञानयुग्म चामर । सहजें निरंतर ढळताती ॥१४॥

तेथ चारी वेद तुझे भाट । कीर्ति वर्णिती उद्‍भट ।

अठरा मागध अतिश्रेष्ठ । वर्णिती चोखट वंशावळी ॥१५॥

तेथ साही जणां वेवाद । नानाकुसरीं बोलती शब्द ।

युक्तिप्रयुक्तीं देती बाध । दाविती विनोद जाणीव ॥१६॥

एक भावार्थी तुजलागुनी । स्तुति करिती न बोलुनी ।

तेणें स्तवनें संतोषोनी । निजासनीं बैसविसी ॥१७॥

ऐसा सद्‍गुरु महाविष्णु । जो चिद्रूपें सम सहिष्णु ।

जो भ्राजमानें भ्राजिष्णु । जनीं जनार्दनु तो एक ॥१८॥

जनीं जनार्दनुचि एकला । तेथ एकपणें एका मीनला ।

तेणें एकपणाचाही ग्रास केला । ऐसा झाला महाबोध ॥१९॥

या महाबोधाचें बोधांजन । हातेंवीण लेववी जनार्दन ।

तेणें सर्वांगीं निघाले नयन । देखणेंपण सर्वत्र ॥२०॥

परी सर्वत्र देखतां जन । देखणेनि दिसे जनार्दन ।

ऐंशी पूर्ण कृपा करून । एकपण सांडविलें ॥२१॥

ऐसा तुष्टोनि भगवंत । माझेनि हातें श्रीभागवत ।

अर्थविलें जी यथार्थ । शेखीं प्राकृत देशभाषा ॥२२॥

श्रीभागवतीं संस्कृत । उपाय असतांही बहुत ।

काय नेणों आवडलें येथ । करवी प्राकृत प्रबोधें ॥२३॥

म्यां करणें कां न करणें । हेंही हिरूनि नेलें जनार्दनें ।

आतां ग्रंथार्थनिरूपणें । माझें बोलणें तो बोले ॥२४॥

तेणें बोलोनि निजगौरवा । वेदविभागसद्‍भावा ।

तो एकादशीं विसावा । उद्धवासी बरवा निरूपिला ॥२५॥

तेथ भक्त आणि सज्ञान । त्यासी पावली वेदार्थखूण ।

कर्मठीं देखतां दोषगुण । संशयीं जाण ते पडिले ॥२६॥

त्या संशयाचें निरसन । करावया श्रीकृष्ण ।

एकविसावा निरूपण । गुणदोषलक्षण स्वयें सांगे ॥२७॥

त्या गुणदोषांचा विभाग । सांगोनिया विषयत्याग ।

करावया श्रीरंग । निरूपण साङ्ग सांगत ॥२८॥