श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १८ वा

यतो यतो निवर्तेत विमुच्येत ततस्ततः ।

एष धर्मो नृणां क्षेमः शोकमोहभयापहः ॥१८॥

माझिया वेदाचें मनोगत । विषयीं व्हावें निवृत्त ।

यालागीं गुणदोष दावित । विषयत्यागार्थ उपावो ॥२००॥checked

एकाएकीं सकळ विषयांसी । त्याग न करवे प्राण्यासी ।

यालागीं निषेधें निंदूनि त्यांसी । शनैःशनैः विषयांसी त्यागावी ॥१॥

जों जों विषयांची निवृत्ती । तों तों निजसुखाची प्राप्ती ।

पूर्ण बाणल्या विरक्ती । साधक होती मद्रूप ॥२॥

मद्रूपतेचिये प्राप्तीं । अडवी असे विषयासक्ती ।

ते झालिया विषयनिवृत्ती । साधक होती मद्रूप ॥३॥

जेथ माझिया स्वरूपाची प्राप्ती । तेथ निःशेष निमे अहंकृती ।

तेव्हा शोकमोहाची होय शांती । जाय निश्चितीं अविद्या ॥४॥

अविद्यानाशासवें जाण । नाशती जन्मभाव दारुण ।

तेव्हां मरणासीच ये मरण । हारपे जीवपण जीवाचें ॥५॥

अविद्या निमाल्या जीवेंसीं । ठावो नाहीं भवभयासी ।

जेवीं सबळबळें अंधारेंसीं । नुरेचि निशी दिनोदयीं ॥६॥

जेवीं कां मृगजळाचा पूर । न साहे दृष्टीचा निर्धार ।

तेवीं भवभयेंसीं संसार । झाला साचार वाउगा ॥७॥

प्राणी पावावया कल्याण । हे वेदोक्त स्वधर्माचरण ।

विषयत्यागालागीं जाण । केलें निरूपण गुणदोषां ॥८॥

जे साच वेदार्थातें नेणती । ते वेदा प्रवृत्तिपर म्हणती ।

परी वेदें द्योतिली विरक्ती । विषयासक्तिच्छेदक ॥९॥

वेदोक्त स्वधर्मस्तिथीं । होय विषयांची विरक्ती ।

प्राणी निजमोक्ष पावती । हे वेदोक्ती पैं माझी ॥२१०॥

हे सांडोनियां वेदस्थिती । केवळ विषयांची आसक्ति ।

प्राणी अतिदुःख पावती । ऐक तुजप्रती सांगेन ॥११॥

प्रवृत्ति तितुकी अनर्थहेतु । येचि अर्थींचा वृत्तांतु ।

चौं श्लोकीं श्रीभगवंतु । असे सांगतु उद्धवा ॥१२॥