विचित्रभाषाविततां छन्दोभिश्चतुरुत्तरैः ।
अनन्तपारां बृहतीं सृजत्याक्षिपते स्वयम् ॥४०॥
मात्रात्रयमिळणीं लोक । ओंकार बोलती आवश्यक ।
हा ओंकार अलोलिक । अतिसूक्ष्म देख देहस्थ ॥२१॥
त्याचि ओंकारासी प्राणसंगती । आधारादि चक्रीं ऊर्ध्वगती ।
तेथ वाचांची होय अभिव्यक्ती । परा-पश्यंती-मध्यमा ॥२२॥
परावाचेच्या अभ्यंतरीं । जन्मे पश्यंती ज्येष्ठकारी ।
मध्यमा जन्मे तिच्या उदरीं । एवं परस्परीं जन्मती ॥२३॥
तैशाचि येरीतें येरी । नोसंडोनि क्षणभरी ।
चालती उपरांउपरी । चक्रींच्या चक्रांतरीं समवेत ॥२४॥
`आधारचक्रीं' परा वाचा । `स्वाधिष्ठानीं' जन्म पश्यंतीचा ।
`मणिपूरीं' हूनि `विशुद्धी' चा । ठायीं मध्यमेचा रिगुनिगू ॥२५॥
तेथोनियां मुखद्वारीं । वाचा प्रकाशे वैखरी ।
तैं स्वर-वर्ण-उच्चारीं । नानामंत्रीं गर्जत ॥२६॥
तेचि स्वर आणि वर्ण । सांगेन `स्पर्श' व्यक्तिलक्षण ।
`अंतस्थ' `ऊष्म' कोण कोण । विभागलक्षण अवधारीं ॥२७॥
केवळ `अ क च ट त प' देख । हे ककारादि पंच पंचक ।
स्पर्शवर्णाचें रूपक । अक्षरें निष्टंक पंचवीस ॥२८॥
सवर्णें गर्जतां उच्चार । ते अकारादि सोळाही स्वर ।
`य र ल व' यांचा विचार । जाण साचार `अंतस्थ' ॥२९॥
`श ष स ह' हे वर्ण चारी । `ऊष्म' बोलिजे शास्त्रकारीं ।
विसर्गादि अनुस्वारीं । `अंअः' वरी विभागु ॥४३०॥
येथ बावन्नावी मातृका एक । केवळ `क्ष' कारु गा देख ।
यांतु सानुनासिक निरनुनासिक । जाणति लोक शास्त्रज्ञ ॥३१॥
एवं स्वरवर्णविधिउच्चारीं । लौकिकी वैदिकी भाषावरी ।
वेदशास्त्रार्थप्रकारीं । वाढली वैखरी शब्दचातुर्यें ॥३२॥
बोलेंचि गा बोलाप्रती । चाळूनि नाना उपपत्ती ।
बोलें बोल निगृहिती । युक्तिप्रयुक्ती साधुनी ॥३३॥
ऐशिया नानाशब्दकुसरीं । अत्यंत विस्तरिली वैखरी ।
तेचि चौं चौं अक्षरीं । वाढवूनि धरी नाना छंदें ॥३४॥
वाढतां चतुरक्षरभेदें । उत्तरोत्तर नाना छंदें ।
वाढविलीं स्वयें वेदें । निजज्ञान बोधें बोलूनि ॥३५॥
अतएव अनंत अपार । अर्थतां शब्दतां अतिसुस्तर ।
माझ्या शब्दज्ञानाचा पार । सुरनर नेणती ॥३६॥
ऐशी वैखरीची अनंतशक्ती । यालागीं म्हणिजे ते `बृहती' ।
इच्या विस्ताराची गती । स्वयें नेणती शिव स्त्रष्टा ॥३७॥
हिरण्यगर्भत्वें स्वयें जाण । जीव-शिव-अंतर्यामीलक्षण ।
माझी वेदाज्ञा प्रकाशी आपण । जिचें नामाभिधान `वैखरी' ॥३८॥
जो मी वेदात्मा श्रीहरी । तो वेदु या रीतीं विस्तारीं ।
स्वयें विस्तारोनि संहारीं । मर्यादेवरी स्वकाळें ॥३९॥
मागां बोलिलीं छंदें जाण । त्या छंदांचें निजलक्षण ।
स्वयें सांगताहे श्रीकृष्ण । जो वेदाचें कारण निजस्वरूप ॥४४०॥