शब्दः स्पर्शो रसो गन्धो, रुपं चेत्यर्थजातयः ।
गत्युक्त्युत्सर्गाशिल्पानि, कर्मायतनसिद्धयः ॥१६॥
रसस्पर्शादि लक्षण । पांचही विषय हे जाण ।
गत्यादि क्रियाचरण । तें जाण साधन या विषयांचें ॥५३॥
दृष्टि रुपातें प्रकाशी । चरण धांवती तयापाशीं ।
हस्त उद्यत घ्यावयासी । रसस्पर्शसिद्धीसी विषयांचे ॥५४॥
एवं उभय इंद्रियीं जाण । विषय पांचचि प्रमाण ।
नव्हे अधिक तत्त्व गणन । स्वयें श्रीकृष्ण सांगत ॥५५॥
नव एकादश तत्त्वलक्षण । मागां दों श्लोकीं केलें निरुपण ।
येणें श्लोकें परम प्रमाण । विषय जाण पांचचि ॥५६॥
केवळ ज्ञानेंद्रियीं भोगु नव्हे । कर्मेंद्रियींही भोग न फावे ।
उभयसंयोगें भोग पावे । परी विषय आघवे पांचचि ॥५७॥
इंहीं पांच विषयीं आपण । व्यापिलें चतुर्दश भुवन ।
सुरासुर भुलविले जाण । यांचें गोडपण मारक ॥५८॥
जेवीं कां मैंद गोडपणें । संगतीं लागोनि जीव घेणें ।
तेवीं विषयसंगाचें साजणें । बांधोनि नेणें नरकासी ॥५९॥
नरकीं निरय भोगिती । तेथही न सोडी विषयासक्ती ।
या विषयांऐसा विश्वासघाती । आन त्रिजगतीं असेना ॥१६०॥
ते हे पंच विषय प्रमाण । पांचचि परी अतिदारुण ।
ब्रह्मादिक नाडले जाण । इतरांच कोण पडिपाडु ॥६१॥
विषयांचें जें गोडपण । तें विखाहूनि दारुण ।
विष एकदां आणी मरण । पुनः पुनः मारण विषयांचें ॥६२॥
पुढती जन्म पुढती मरण । हें विषयास्तव घडे जाण ।
संसाराचें सबळपण । विषयाधीन उद्धवा ॥६३॥
जेथ विषयांचा विषयत्यागु । तेथें उन्मळे भवरोगु ।
त्याचा आंदणा मी श्रीरंगु । ज्यासी विषयभोगु नावडे ॥६४॥
ते हे पंच विषय गा जाण । तुज म्यां केले निरुपण ।;
आतां त्रिगुणांचें लक्षण । ऐक सावधान सांगतों ॥६५॥
उत्पत्तिस्थितिनिर्दळण । त्रिगुणांस्तव घडे जाण ।
यालागीं स्वयें श्रीकृष्ण । तिन्ही गुण अंगीकारी ॥६६॥
अंगीकारुनि तिन्ही गुण । अठ्ठावीस तत्त्वें केलीं पूर्ण ।
हें कृष्णसंमत लक्षण । उद्धवा जाण निश्चित ॥६७॥
त्रिगुणगुणेंवीण प्रकृती । सृष्टिसर्जनीं नाहीं शक्ती ।
गुणद्वारा उत्पत्तिस्थिती । संहारी अंतीं स्वकार्यें ॥६८॥
तेचि अर्थीचें निरुपण । स्वयें सांगताहे श्रीकृष्ण ।
कार्यकारणलक्षण । यथार्थ जाण विभाग ॥६९॥