ममाङग माया गुणमय्यनेकधा विकल्पबुद्धिश्च गुणैर्विधत्ते ।
वैकारिकस्त्रिविधोऽध्यात्ममेकमथाधिदैवमधिभूतमन्यत् ॥३०॥
माझी माया गा आपण । सर्वांगें जाहली तिनी गुण ।
तेही अभिमानें आपण । निजसत्ता जाण आवरिले ॥९१॥
तेचि देहदुर्गाभंवतीं जाण । त्रिगुणांचें आगड पूर्ण ।
तेथें मांडूनि त्रिपुटीविंदाण । मारा दारुण अभिमान करी ॥९२॥
त्या दुर्गाचें दृढ रक्षण । मुख्यत्वें त्रिपुटीचि जाण ।
ते त्रिपुटीचें मूळ लक्षण । तुज मी आपण सांगेन ॥९३॥
अगा उद्धवा बुद्धिमंता । तुज मी सांगेन ऐक आतां ।
तेथ असती तिनी वाटा । दोनी अव्हाटा एकी नीट ॥९४॥
त्या मार्गीची उभारणी । सैन्य रचिलें दाही आरणीं ।
युद्धकार जो निर्वाणीं । तो तेथूनी निरीक्षी ॥९५॥
तेही मार्ग धरिले चौपाशीं । राखण बैसले तिनी वाटेशीं ।
तेथ रिघावया सायासीं । ज्ञानियासी काय काज ॥९६॥
आतां असो इतुली परी । देहदुर्गाची थोर भरोभरी ।
म्हणे ऐकें गा यया थोरी । उद्धवातें हरी सांगत ॥९७॥
कार्य कारण कर्तव्यता । कर्म क्रिया अहंकर्ता ।
ध्येय ध्यान विषयध्याता । दुर्ग सर्वथा दृढ केलें ॥९८॥
तेथ भोग्य भोग भोक्ता । कर्म कार्य आणि कर्ता ।
अभिमान जाहला वसता । प्रकृतिसंमतासंयोगें ॥९९॥
तेथ चोरद्वाराचिया लक्षीं । उघडूनि कामक्रोधखिडकी ।
घाला घालितां एकाएकीं । सकळ लोकीं कांपिजे ॥३००॥
त्यांचा घेऊनिया भेदरा । तापस पळाले सैरा ।
लंगोटी सांडिल्याही दिगंबरा । क्रोध थरथरा कांपवी ॥१॥
लोभयंत्राचे कडाडे । तमधूम दाटे चहुंकडे ।
महामोहाचें गडद पडे । मागेंपुढें दिसेना ॥२॥
दुर्गासभोंवतीं नवद्वारें । नवद्वारीं नवही यंत्रें ।
तेणें तेणें यंत्रद्वारें । विषय महामारें मारिती ॥३॥
देहाभिमानाचें चाळक । मुख्यत्वें मनचि एक ।
तें दुर्धर महामारक । दुर्गअटक तेणें केलें ॥४॥
माळ चढोनि अवचट । पारके रिघती घडघडाट ।
ते दशमद्वाराची वाट । देऊनि कपाट दृढ बुजिलें ॥५॥
यापरी स्वयें मन । दुर्ग पन्नासी आपण ।
त्यासी सबाह्य राखण । घरटी जाण स्वयें करी ॥६॥
धरोनि कामाचा हात । मन रिगे पारक्यांत ।
मुख्य धुरांसी लोळवीत । इतरांचा तेथ कोण पाडू ॥७॥
ऐसें मनाचें मारकपण । अनिवार अतिकठिण ।
त्रिविधतापें खोंचूनि जन । हुंबत जाण पाडिले ॥८॥
देवांपासूनि आधिदैविक । मानस ताप आध्यात्मिक ।
भूतांपासाव तो भौतिक । या नांव देख त्रिविध ताप ॥९॥
सत्त्वगुणें देख अंतःकरण । रजोगुणें इंद्रियें जाण ।
महाभूतें विषयभान । तमोगुणें जाण प्रसवत ॥३१०॥
त्रिविध विकारीं विकारबहुळ । ते हे प्रकृतीच येथें केवळ ।
हेचि दुर्गसामग्री प्रबळ । प्रपंच सबळ येणें जाहला ॥११॥
संकल्पमहापर्जन्योदकीं । वासनाजीवनें भरलीं टांकीं ।
तेणें जीवनें दुर्गाच्या लोकीं । संसारसुखदुःखीं विचरिजे ॥१२॥
दुर्गनवद्वारीं समस्तें । आधिदैव आणि आधिभूतें ।
अध्यात्म तें कोण येथें । ऐक निश्चितें सांगेन ॥१३॥
कोण द्वारीं कोण यंत्र । कोण चेतविता कैसें सूत्र ।
कैसा होतसे विषयमार । तोही निर्धार तूं ऐक ॥१४॥;