अनीह आत्मा मनसा समीहता हिरण्मयो मत्सख उद्विचष्टे ।
मनः स्वलिङगं परिगृह्य कामान् जुषन्निबद्धो गुणसङगतोऽसौ ॥४५॥
आत्मा चित्स्वरुप परिपूर्ण । निःसंग निर्विकार निर्गुण ।
त्यासी संसारबंधन । सर्वथा जाण घडेना ॥१९॥
जो स्वप्रकाशें प्रकाशघन । निजतेजें विराजमान ।
जो परमात्मा परिपूर्ण । त्यासी क्रियाचरण कदा न घडे ॥६२०॥
विचारितां निजनिवाडें । मनाचें जडत्वचि जोडे ।
त्यासीही संसार न घडे । भवबंध घडे तो ऐका ॥२१॥
नवल मनाचें विंदान । शुद्धीं उपजवी मीपण ।
तेचि वस्तूसी जीवपण । सगुणत्वा जाण स्वयें आणी ॥२२॥
मनःसंकल्पाचें बळ । शुद्धासी करी शबळ ।
लावूनि त्रिगुणांची माळ । भवबंधजाळ स्वयें बांधे ॥२३॥
जेवीं घटामाजील घटजळ । आकळी अलिप्त चंद्रमंडळ ।
तेवीं मनःसंकल्पें केवळ । कीजे शबळ चिदात्मा ॥२४॥
घटींचें हालतां जीवन । चंद्रमा करी कंपायमान ।
तेवीं शुद्धासी जन्ममरण । मनोजन्य सुखदुःखें ॥२५॥
आत्मा स्वप्रकाश चित्स्वरुप । मन जड कल्पनारुप ।
तें मानूनि आपुलें स्वरुप । त्याचें पुण्यपाप स्वयें भोगी ॥२६॥
जीवाचा आप्त आवश्यक । सुहृद सखा परमात्मा एक ।
तो मनाजीवाचा नियामक । द्रष्टा देख साक्षित्वें ॥२७॥
अविद्या प्रतिबिंबे नेटका । जीव जो कां माझा सखा ।
तो मनोभ्रमें भ्रमोनि देखा । भोगी सुखदुःखां मनोजन्य ॥२८॥
मनाची एकात्मता परम । जीवासी पडला थोर भ्रम ।
आपण असतांही निष्कर्म । कर्माकर्म स्वयें भोगी ॥२९॥
सूळीं जीव मनाचा नियंता । तोचि मनाच्या एकात्मता ।
मनाचिया सुखदुःखव्यथा । आपुले माथां नाथिल्या सोशी ॥६३०॥
जेवीं अतिआप्तता प्रधान । रायासी लावी दृढबंधन ।
मग राजा तो होय दीन । तो भोगवी तें आपण सुखदुःख भोगी ॥३१॥
ते दशा झाली जीवासी । मनें संसारी केलें तयासी ।
मग नाना जन्ममरणें सोशी । अहर्निशीं सुखदुःखें ॥३२॥;
त्या मनासी निग्रहो न करितां । जीवाची न चुके व्यथा ।
मनाचेनि छंदें नाचतां । साधनें सर्वथा व्यर्थ होती ॥३३॥