श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ४६ वा

दानं स्वधर्मो नियमो यमश्च श्रुतं च कर्माणि च सद्‌व्रतानि ।

सर्वे मनोनिग्रहलक्षणान्ताः परो हि योगो मनसः समाधिः ॥४६॥

न लक्षितां मनोनियमन । सर्वस्वही दिधल्या दान ।

एक मी दाता होय अभिमान । तेणें दानें मन दाटुगें होय ॥३४॥

चुकोनि मनोनिग्रहाचें वर्म । आचरतां वर्णाश्रमधर्म ।

तेणें उल्हासे मनोधर्म । माझें स्वकर्म अतिश्रेष्ठ ॥३५॥

मीचि एक तिहीं लोकीं । स्वाचारनिष्ठ स्वयंपाकी ।

यापरी स्वधर्मादिकीं । मन होय अधिकीं चाविरें ॥३६॥

मनोनियमनीं नाहीं बुद्धी । तैं यमनियम ते उपाधी ।

मी एक साधक त्रिशुद्धी । हेंचि प्रतिपादी मनोधर्म ॥३७॥

करितां वेदशास्त्रश्रवण । गर्वाचें भरतें गहन ।

पांडित्यीं अतिअभिमान । मनोनियमन तेथें कैंचें ॥३८॥

करुं जातां निजकर्म । कर्मक्रिया अतिदुर्गम ।

कर्मठतेचा चढे भ्रम । मनोनियमन घडे केवीं ॥३९॥

कर्म केवळ देहाचे माथां । आत्मा देहीं असोनि विदेहता ।

त्यासी कर्मी कर्मबद्धता । कर्मठ मूर्खतां मानिती ॥६४०॥

अनंतव्रतें झाले व्रती । तेणें धनधान्य वांछिती ।

मनोनिग्रहो नाहीं चित्तीं । सहृतें जाती सुनाट ॥४१॥

व्रत दान स्वधर्म सकळ । यांसी मनोनिग्रहो मुख्य फळ ।

तेणेंवीण अवधीं विकळ । साधनें निष्फळ साधकां ॥४२॥

दानादिक सप्त पदार्थ । हे ज्ञानाचे अंगभूत ।

तीं साधनें समस्त । निष्फळ येथ केवीं म्हणा ॥४३॥

दानादिकें जीं जीं येथें । इहामुत्र फळ ये त्यांतें ।

तें फळचि निष्फळ येथें । जन्ममरणांतें वाढवी ॥४४॥

येथ साधक होय सज्ञान । फळाशा निःशेष त्यागून ।

दानादि स्वधर्माचरण । चित्तशुद्धीसी जाण उपयोगी ॥४५॥

माझी व्हावी चित्तशुद्धी । ऐशी उपजावया बुद्धी ।

भगवत्कृपा पाहिजे आधीं । तैं साधनें सिद्धी पावती ॥४६॥

साधनीं माझी मुख्य भक्ती । त्यांत विशेषें नामकीर्ती ।

नामें चित्तशुद्धि चित्तीं । स्वरुपस्थिती साधकां ॥४७॥

नामापरतें साधन । सर्वथा नाहीं आन ।

नामें भवबंधच्छेदन । सत्य जाण उद्धवा ॥४८॥

स्वरुपस्थित निश्चळ मन । जेथ लाजोनि जाय साधन ।

तेथ दानादिकांचें प्रयोजन । सहजचि जाण खुंटलें ॥४९॥;