सन्निपातस्त्वहमिति ममेत्युद्धव या मतिः ।
व्यवहारः संनिपातो मनोमात्रेन्द्रियासुभिः ॥६॥
गुणसन्निपातप्रकारु । एकचि जो कां अहंकारु ।
तो गुणसंगें त्रिप्रकारु । ऐक विचारु तयाचा ॥१४॥
वर्णाश्रमविहित विलास । वेदाज्ञा पाळणें अवश्य ।
मी आत्मा जाण चिदंश । हा अहंविलास सात्विक ॥१५॥
मी स्वधर्मकर्मकर्ता । मी स्वर्गादि सुखभोक्ता ।
मज पावती नानावस्था । या नांव अहंता राजस ॥१६॥
मी देहधारि सुभट नर । मीचि कर्ता शत्रुसंहार ।
मी सर्वार्थी अतिदुर्धर । हा अहंकार तामस ॥१७॥
गुणानुसारें ममता जाण । त्रिविधरुपें स्फुरण ।
तेचि अर्थींचें निरुपण । विशद श्रीकृष्ण सांगत ॥१८॥
माझे हृदयींचा भगवंत । तोचि सर्व भूतीं हृदयस्थ ।
भूतें माझींच समस्त । हे ममता शोधित सत्वाची ॥१९॥
भक्त संत साधु सज्जन । तेचि माझे सुहृज्जन ।
ऐशी जे ममता पूर्ण । उद्धवा जाण सत्त्वस्थ ॥१२०॥
जीवाहून परती । सद्गुरुचरणीं अतिप्रीती ।
ऐशी ममतेची जे जाती । ते जाण निश्चितीं सात्विक ॥२१॥
ज्या देवाची उपासकता । शैवी वैष्णवी दीक्षितता ।
देवीं धर्मी पूर्ण ममता । ते जाण सात्विकता सत्वस्थ ॥२२॥
शैवी वैष्णवी धर्मममता । दंभरहित निष्कामता ।
ते ते सात्विकी ममता । ऐक अवस्था राजसाची ॥२३॥
निवृत्तिमार्ग मानी लटिक । सत्य साचार लौकिक ।
लोकैषणेची ममता देख । ते आवश्यक राजसी ॥२४॥
प्रवृत्तिशास्त्रीं आवडी । लौकिकाची अतिगोडी ।
नामरुपांची उभवी गुढी । हे ममता रोकडी राजस ॥२५॥
स्त्रीपुत्रें माझीं आवश्यक । शरीरसंबंधी आप्त लोक ।
द्रव्याची ममता निष्टंक । हे बुद्धि वोळख राजस ॥२६॥
ज्या देवाची करितां भक्ती । नाम रुप जोडे संपत्ती ।
तीं तीं दैवतें आवडती । हे ममता निश्चितीं राजस ॥२७॥
काम्य कर्मीं आवडी देख । आप्त मानी सकामकर्मक ।
सत्य स्वर्गादि विषयसुख । हे ममता निष्टंक राजस ॥२८॥
हे रजोगुणाची ममता । तुज म्यां सांगीतली तत्वतां ।
तमोगुणाची जे अवस्था । ऐक व्यवस्था सांगेन ॥२९॥
आपुल्या देहासी जो हूंतूं करी । कां पूर्वपूर्वजांचा वैरी ।
त्यांच्या लेंकरांसीं वैर धरी । हे बुद्धि निष्ठुरी तामस ॥१३०॥
पुढें लेंकुरांचे लेंकुरीं । वृत्तिभूमि जीविकेवरी ।
आडवा येईल स्वगोत्री । त्यासी वैर धरी तामस ॥३१॥
ऐसे पूर्वापर माझे वैरी । मी निर्दाळीन संसारीं ।
यालागीं रिघे अभिचारीं । ते ममता खरी तामस ॥३२॥
अभिचारिकी जे मंत्रज्ञ । ते मानी माझे आप्त स्वजन ।
शाकिनीडाकिनीउपासन । हे ममता संपूर्ण तामसी ॥३३॥
असो बहुसाल व्युत्पत्ती । एकेक गुणीं अनंत शक्ती ।
हे तिन्ही जेथ मिश्र होती । सन्निपातवृत्ती या नांव ॥३४॥
कफ वात आणि पित्त । तिन्ही एकत्र जेथ होत ।
तेथ उपजे सन्निपात । तेवीं सन्निपात येथ त्रिगुणांचा ॥३५॥
संकल्पविकल्पात्मक मन । पंच विषय पंच प्राण ।
दशेंद्रियीं व्यवहार संपूर्ण । तेथ उपजे त्रिगुणसन्निपात ॥३६॥
तेंचि सन्निपातनिरुपण । त्रिगुणांचें मिश्रलक्षण ।
स्वयें सांगताहे श्रीकृष्ण । मिश्रगुणसन्निपातू ॥३७॥;