यदा जयेत्तमः सत्त्वं रजः सङंग भिदा बलम् ।
तदा दुःखेन युज्येत कर्मणा यशसा श्रिया ॥१४॥
रजोवृद्धीचें कारण । देहीं उपजे ज्ञानाभिमान ।
पदोपदीं देखे दोषगुण । वांछी सन्मान प्रतिष्ठा ॥१७॥
नवल रजोगुणाची ख्याती । ज्ञातेपणें कामासक्ती ।
नाना भोग वांछी चित्तीं । तेणें रजाची प्राप्ती अनिवार ॥१८॥
ऐसेनि रजोगुण वाढोनि वाढी । सत्वतमांतें तळीं पाडी ।
त्या रजाची स्वरुपतामोडी । ऐक निरवडी सांगेन ॥१९॥
श्लोकीं त्रैपदीं प्रबळ । रज संगभिदाबळ ।
बोलिला रजोगुण केवळ । तेंचि विवळ हरि सांगे ॥२२०॥
संग म्हणिजे देहाभिमान । भेद म्हणिजे मीमाझेपण ।
बळ म्हणिजे काम गहन। आग्रहो पूर्ण प्रवृत्तीचा ॥२१॥
देहाभिमानें दुःख उठी । भेदें भय लागे पाठी ।
त्या नश्वर देहाचिया पुष्टी । काम्यकामाठी कर्माची मांडी ॥२२॥
ज्या कर्माचेनि कैवाडें । यश श्री उदंड जोडे ।
तें तें कर्म वाढवी पुढें । हें रजोगुणें घडे आचरण ॥२३॥
मी एक पवित्र त्रिजगतीं । माझीच उत्तम कर्मस्थिती ।
प्रवृत्ति मान्यता आसक्ती । जे जाणवी स्थिती राजस ॥२४॥
रजाचें बळ उद्भट । कर्म आदरी अचाट ।
वाढवी कर्मकचाट । तो जाण श्रेष्ठ राजस ॥२५॥
बाहेर दिसे सात्विकस्थिती । अंतरीं कर्मवासना द्रव्यासक्ती ।
ज्यासी प्रिय आवडे चित्तीं । तो जाण निश्चितीं राजसू ॥२६॥;
जेव्हां सत्व रज दोनी गुण । जिणोनि तम वाढे पूर्ण ।
ते काळींचें पुरुषलक्षण । स्वयें नारायण सांगत ॥२७॥