यदा जयेद्रजः सत्त्वं तमो मूढं लयं जडम् ।
युज्येत शोकमोहाभ्यां निद्रया हिंसयाऽऽशया ॥१५॥
रज सत्व करुनि गूढ । जैं तमोगुण होय रुढ ।
तैं तो पुरुषातें सदृढ । करी जडमूढ अतिस्तब्ध ॥२८॥
विश्वासूनि वाडेंकोडें । जैं परद्रव्य बुडवणें पडे ।
कां परदारागमन घडे । तैं तेणें वाढे तमोगुण ॥२९॥
स्वमुखें परापवाद बोलणें । स्वयें साधुनिंदा करणें ।
संतसज्जनां द्वेषणें । तैं तमाचें ठाणें अनिवार ॥२३०॥
धुईचेनि आलेपणें । पडे सूर्यासी झांकणें ।
तेवीं विवेकाचें जिणें। तमोगुणें ग्रासिजे ॥३१॥
सत्वगुण प्रकाशक । रज प्रवृत्तिप्रवर्तक ।
दोनींतें गिळूनि देख । तमाचें आधिक्य अधर्में वाढे ॥३२॥
करितां पूज्याचें हेळण । साधूचे देखतां दोषगुण ।
तेणें खवळला तमोगुण । त्याचें स्वरुप पूर्ण तें ऐक ॥३३॥
तमोगुण वाढल्या प्रौढ । स्फूर्तिमात्र होय मूढ ।
लयो उपजवोनि दृढ । करी जड जीवातें ॥३४॥
कार्याकार्यविवेकज्ञान । ते स्फूर्ति अंध होय पूर्ण ।
या नांव गा मूढपण । ऐक चिन्ह लयाचें ॥३५॥
जागृतीमाजीं असतां चित्त । अर्थ स्वार्थ परमार्थ ।
कांहीं स्फुरेना कृत्याकृत्य । लयो निश्चित या नांव ॥३६॥
समस्ताही इंद्रियवृत्ती । अनुद्यमें स्तब्धगती ।
निःशेष लोपे ज्ञानशक्ती । जडत्वप्राप्ती या नांव ॥३७॥
मूढत्वें पावे शोक दुःख । जडत्वें मिथ्या मोह देख ।
मोहास्तव होय पातक । अतिअविवेक अधर्मी ॥३८॥
ऐक लयाचें कौतुक । अहोरात्र निद्रा अधिक ।
निद्रेवेगळें ब्रह्मसुख । नावडे देख तामसा ॥३९॥
पूर्ण वाढल्या तमोगुण । ऐसें होय पुरुषलक्षण ।
वाढल्या सत्वादि गुण । फळ कोण तें हरि सांगे ॥२४०॥