श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक १८ वा

क्वायं मलीमसः कायो, दौर्गन्ध्याद्यात्मकोऽशुचिः ।

क्व गुणाः सौमनस्याद्या, ह्मध्यासोऽविद्यया कृतः ॥१८॥

स्त्री-पुरुष नामाभिधान । केवळ देहासीचि जाण ।

ते स्त्रीदेहीं पाहतां गुण । मलिनपणा अत्यंत ॥२॥

जे नीच नव्या विटाळाची खाणी । जे रजस्वलेची प्रवाहन्हाणी ।

जे कां दुर्गंधाची पोहणी । जे उतली चिडाणी विष्ठेची ॥३॥

जे कां दोषांचें जन्मस्थान । जे विकल्पाचें आयतन ।

जे महादुःखाचें भाजन । अधःपतन जिचेनी ॥४॥

जे वाढवी अतिउद्वेग । जिचेनी मनासी लागे क्षयरोग ।

जिचा बाधक अंगसंग । अतिनिलाग निंद्यत्वें ॥५॥

जेवीं नीचाचा कांठपरा । गळां अडकल्या मांजरा ।

तें रिघोनि शुचीचिया घरा । नाना रसपात्रां विटाळी ॥६॥

तेवीं कामिनीची संगती । गळां पडली न निघे मागुती ।

कामिनीकामें कामासक्तीं । नेणों किती विटंबिले ॥७॥

तें मांजर जेथें घाली मुख । तेथ कांठपरा रोधी देख ।

तेवीं स्त्रीसंगें अतिदुःख । मानिती सुख सकाम ॥८॥

मृगजळीं कमळ मनोहर । तैसें अंगनावदन सुंदर ।

सुस्मित चारु सुकुमार । सकाम नर वानिती ॥९॥

अंगनावदनाची निजस्थिती । निखळ शेंबुडाची तेथ वस्ती ।

तें मुख चंद्रेसीं उपमिती । जेवीं अमृत म्हणती विखातें ॥२१०॥

वनिताअधरीं झरे लाळ । ते म्हणती अधरामृत केवळ ।

बाप अविद्येचें बळ । भुलले सकळ सुरासुर ॥११॥

स्त्रीपुरुषीं आत्मा एक । स्त्रीरुप तेथ आविद्यक ।

मिथ्या स्त्रीकामीं भुलले लोक । बाप कवतिक मायेचें ॥१२॥

आत्मा भोक्ता म्हणावा स्त्रीसंभोगीं । तंव तो नित्यमुक्त असंगी ।

देह भोक्ता म्हणावा स्त्रीसंयोगीं । तंव देहाचे अंगीं जडत्व ॥१३॥

तेथ विषयभोगासी कारण । मुख्यत्वें देहाभिमान ।

त्या देहाभिमानासी जाण । बहुत जण विभागी ॥१४॥