श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक २२ वा

अथापि नोपसज्जेत, स्त्रीषु स्त्रैणेषु चार्थवित् ।

विषयेन्द्रियसंयोगान्मनः क्षुभ्यति नान्यथा ॥२२॥

स्त्रीदेह शोभनीय असता । तरी वस्त्रालंकारेंवीण शोभता ।

तो अतिनिंद्य कुश्चितता । उघडा सर्वथा शोभेना ॥३८॥

यालागीं वस्त्राभरणीं । देह गुंडिती कामिनी ।

जेवीं मैंद ब्राह्मणपणीं । विश्वासूनी घात कीजे ॥३९॥

तैशी स्त्रियांची संगती । सेवा लावी नाना युक्तीं ।

शेखीं संगें पाडी अधःपातीं । तेथ विरक्तीं न वचावें ॥२४०॥

जरी स्त्रियेची विरक्तस्थिती । तरी साधकीं न करावी संगती ।

अग्निसंगें घृतें द्रवती । तेवीं विकारे वृत्ति स्त्रीसंगें ॥४१॥

अमृत म्हणोनि खातां विख । अवश्य मरण आणी देख ।

स्त्री मानूनि सात्त्विक । सेवितां दुःख भोगवी ॥४२॥

अग्नीमाजीं घृताची वस्ती । जरी बहुकाळ निर्वाहती ।

तरी स्त्रीसंगें परमार्थी । निजात्मस्थिती पावते ॥४३॥

घृत वेंचल्या वर्षें झालीं साठी । तरी अग्निसंगें द्रव उपजे घटीं ।

तेवीं प्रमदासंग परिपाठीं । वार्धकींही उठी अतिकामु ॥४४॥

जरी कापूर अग्नीआंत । नांदों लाहता न पोळत ।

तरीच स्त्रीसंगें परमार्थ । पावते समस्त परब्रह्म ॥४५॥

अग्नी पोळी धरितां हातीं । तैशी स्त्रियांची संगती ।

संगें वाढवी आसक्ती । पाडी अनर्थीं पुरुषांतें ॥४६॥

स्त्रियेपरीसही स्त्रैण । संगती मीनलिया जाण ।

कोटि अनर्थांचें भाजन । अधःपतन तत्संगें ॥४७॥

स्त्रैणेंसीं झाल्या भेटी । ब्रह्मानंद स्त्रीसुखाच्या पोटीं ।

ऐशा विरक्तां प्रबोधी गोठी । करी उठाउठी स्त्रीकाम ॥४८॥

तेथ स्वदारा आणि परदारा । या करुं नेदी विचारा ।

प्रवर्तवी स्वेच्छाचारा । स्त्रैण खरा अतिघाती ॥४९॥

स्त्रैण जेथें प्रवेशला । तेथ अनाचार वेलीं गेला ।

अधर्म सर्वांगीं फुलला । बाधकत्वें फळला अनर्थफळीं ॥२५०॥

यालागीं जो परमार्थी । तेणें स्त्री आणि स्त्रैणाची संगती ।

सर्वथा न धरावी हातीं । पाडी अनर्थी तो संग ॥५१॥

मुख्य स्त्रैणचि वाळिला आहे । तेथें स्त्रीसंग कोठें राहे ।

हे संगतीचि पाहें । सेव्य नोहे परमार्था ॥५२॥

यालागीं साधकीं आपण । स्त्रीनिरीक्षण संभाषण ।

सर्वथा न करावें जाण । एकांतशील न केव्हांही व्हावें ॥५३॥

म्हणशी विवेकी जो आहे । त्यासी स्त्रीसंग करील काये ।

स्त्रीसंगास्तव पाहें । सोशिले अपाये सुज्ञांनीं ॥५४॥

पराशरासी अर्ध घडी । नावेसी मीनली नावाडी ।

ते अर्ध घटिकेसाठीं रोकडी । अंगीं परवडी वाजली ॥५५॥

ऋष्यश्रृंग अतितापसी । तोही वश झाला वेश्येसी ।

इतरांची गोठी कायसी । मुख्य महादेवासी भुलविलें ॥५६॥

विषय इंद्रियांचे संगतीं । अवश्य क्षोभे चित्तवृत्ती ।

तेथ सज्ञानही बाधिजती । मा कोण गती अज्ञाना ॥५७॥;

हेही असो उपपत्ती । नसतां स्त्रियांची संगती ।

काम क्षोभे एकांतीं । तेंचि विशदार्थी नृप बोले ॥५८॥