श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ३४ वा

सन्तो दिशन्ति चक्षूंषि, बहिरर्कः समुत्थितः ।

देवता बान्धवाः सन्तः, सन्त आत्माऽहमेव च ॥३४॥

जेवीं आंधारेंसीं सगळी राती । निजतेजें निरसी गभस्ती ।

तेवीं सत्संगसूर्यप्राप्तीं । अविद्येची निश्चितीं निरसी निशा ॥३५॥

बाह्य उगवल्या गभस्ती । चोरभयाची होय निवृत्ती ।

तेवीं जोडल्या सत्संगती । भवभय कल्पांतीं असेना ॥३६॥

बाह्य सूर्योदयकाळीं । पक्षी सांडिती आविसाळीं ।

सत्संगसूर्याचे मेळीं । देहाचीं आविसाळीं सांडिती जीव ॥३७॥

बाह्य सूर्याच्या किरणीं । हर्षें विकासे कमळिणी ।

सत्संगसूर्याचे मिळणीं । निर्विकल्प कमळणी विकासे ॥३८॥

सूर्य उगवलिया गगनीं । चक्रवाकें मिळती मिळणीं ।

तेवीं सत्संग पावोनि । जीव शिव दोनी एकवटती ॥३९॥

बाह्य सूर्याचे पहांटेसी । पांथिक चालती स्वग्रामासी ।

सत्संगसूर्याचे प्रकाशीं । मुमुक्षु निजधामासी पावती ॥४४०॥

बाह्य सुर्याचे उदयस्थितीं । कर्माची चाले कर्मगती ।

सत्संग सूर्याचे संगतीं । निष्कर्म प्रवृत्ति प्रवर्ते ॥४१॥

सूर्यबिंबाचे उदयसंधीं । अर्घ्यदान दीजे वेदविदीं ।

सत्संगसुर्याचे संबंधीं । दीजे देहबुद्धी तिलांजळी ॥४२॥

सूर्यउदयाचिया प्राप्ती । याज्ञिक होमातें हविती ।

तेवीं सत्संगसूर्यस्थिती । अहंता हविती ज्ञानाग्नीं ॥४३॥

सूर्य उगवूनि आकाशीं । जगाची जड निद्रा निरसी ।

संत उगवूनि चिदाकाशीं । जीव चित्प्रकाशीं प्रबोधी ॥४४॥

हो कां साधु सूर्यासमान । हें बोलणें निलाग हीन ।

सूर्यो पावे अस्तमान । साधु प्रकाशमान सर्वदा ॥४५॥

सूर्यासी आच्छादी आभाळ । साधु सदा निजनिर्मळ ।

सूर्यासी सदा भ्रमणकाळ । साधु अचंचळ भ्रमणरहित ॥४६॥

ग्रहणकाळाचा लवलाहो । पावतां सूर्यातें ग्रासी राहो ।

साधु ग्रहांचा पुसोनि ठावो । स्वानंदें पहा हो नांदती ॥४७॥

धुई दाटतां प्रबळ । तेणें आच्छादे रविमंडळ ।

तम धूम मोहपडळ । साधूंसी अळुमाळ बाधीना ॥४८॥

सूर्य निजकिरणें सर्वांतें तावी । साधु निजांगें जग निववी ।

सूर्य सर्वांतें क्षयो दावी । साधु अक्षयी करी निजबोधें ॥४९॥

सूर्यो साह्य झालिया दृष्टीं । दृश्याकारें उघडे सृष्टी ।

सत्संग साह्य झालिया दृष्टीं । चिन्मात्रें सृष्टी ठसावे ॥४५०॥

विवेकें विचारितां देख । सूर्याहूनि साधु अधिक ।

साधु धरातळीं ज्ञानार्क । भवाब्धितारक निजसंगियां ॥५१॥

पृथ्वीतळीं देवता साधु । साधु दीनांचे सखे बंधु ।

साधुरुपें मी परमानंदु । जाण प्रसिद्धु परमात्मा ॥५२॥

देवां दीजे बळिअवदान । तेव्हां देव होती प्रसन्न ।

कृपातारक निजसज्जन । दयाळु पूर्ण दीनांचे ॥५३॥

सुहृद सखे सगोत्र बंधु । द्रव्यलोभें भजनसंबंधु ।

निर्लोंभें कृपाळू साधु । सखे बंधु दीनांचे ॥५४॥

संत केवळ कृपेचे दीप । संत ते माझें निजस्वरुप ।

यालागीं सत्संगें फिटे पाप । होती निष्पाप साधक ॥५५॥

निष्पाप करुनि साधकांसी । ब्रह्मस्वरुपता देती त्यांसी ।

ऐसें कृपाळुत्व साधूंपाशीं । जाण निश्चयेंसीं उद्धवा ॥५६॥

मी निर्गुणत्वें ब्रह्म पूर्ण । साधु चालतें बोलतें ब्रह्म जाण ।

साधूंसी रिघालिया शरण । तैं जन्ममरण असेना ॥५७॥

साधूंसी सद्भावें शरण । रिघाल्या नुरे जन्ममरण ।

साधु शरनागतां शरण्य । सत्य जाण उद्धवा ॥५८॥

भावें धरिलिया सत्संगती । संसारिया होय निर्मुक्ती ।

हें प्रतिज्ञापूर्वक श्रीपती । उद्धवाप्रती बोलिला ॥५९॥

सद्भावेंसीं सत्संगती । धरितां घरा ये ब्रह्मस्थिती ।

हें निजवर्म उद्धवाप्रती । देवें अध्यायांतीं निरुपिलें ॥४६०॥;

परम विरक्तीचें कारण । तें हें पुरुखाप्रकरण ।

उपसंहार श्रीकृष्ण । अध्यायांतीं जाण संपवी ॥६१॥