आत्माऽव्ययोऽगुणः शुद्धः, स्वयंज्योतिरनावृतः ।
अग्निवद्दारुवदचिद्देहः कस्येह संसृतिः ॥११॥
आत्मा चिद्रूप अविनाशी । गुण निर्गुण नातळे ज्यासी ।
कर्माकर्मपापपुण्यासी । ठाव त्यापाशीं असेना ॥२५॥
परादिवाचा नव्हे उच्चार । यालागीं म्हणिपें ’परात्पर’ ।
प्रक्रुतिगुणीं अविकार । प्रकृतिपर परमात्मा ॥२६॥
जयाच्या स्वप्रकाशदीप्तीं । रविचंद्रादि प्रकशती ।
प्रकाशें प्रकाशे त्रिजगती । तेजोमूर्ती परमात्मा ॥२७॥
ऐशिया आत्म्याच्या ठायीं । भवबंधन न लगे कांहीं ।
सूर्य बुडे मृगजळाच्या डोहीं । तैं आत्म्यासी पाहीं भवबंध ॥२८॥
खद्योततेजें सूर्य जळे । बागुलाभेणें काळ पळे ।
मुंगीचेनि पांखबळें । जैं उडे सगळें आकाश ॥२९॥
वारा आडखुळीला आडीं पडे । जैं थिल्लरामाजीं मेरु बुडे ।
तरी भवबंध आत्म्याकडे । सर्वथा न घडे गोविंदा ॥१३०॥;
देहाकडे भवबंधन । मूर्खही न मानिती जाण ।
देह जड मूढ अज्ञान । त्यासी भवबंधन कदा न घडे ॥३१॥
जैं दगडाचें पोट दुखे । कोरडें काष्ठ चरफडि भुकें ।
तैं देहाकडे यथासुखें । भवबंध हरिखे लागता ॥३२॥
जैं डोंगरासी तरळ भरे । मृत्तिका नाहाणालागीं झुरे ।
कोळसेनि काळें होय अंधारें । तैं भवबंधभारें देह दाटे ॥३३॥;
म्हणसी देहात्मसंगतीं । घडे भवबंधाची प्राप्ती ।
विचारितां तेही अर्थी । न घडे श्रीपति तें ऐक ॥३४॥
आत्मास्वप्रकाश महावन्ही । देह तो जड मूढ काष्ठस्थानीं ।
तो मिळतां आत्ममिळणीं । सांडी जाळूनि तत्काळ ॥३५॥
जैं अग्निमाजीं संवादें । कापूर आठ प्रहर नांदे ।
तैं देहात्मनिजसंबंधें । देह भवबंधें नांदता ॥३६॥
म्हणसी काष्ठामाजीं अग्नि असे । परी तो काष्ठचि होऊनि नसे ।
मथूनि काढिल्या निजप्रकाशें । जाळी अनायासें काष्ठातें ॥३७॥
तेवीं आत्मा देहामाजीं असे । परी तो देहचि होऊनि नसे ।
देहप्रकाशक चिदंशें । भवबंधपिसें त्या न घडे ॥३८॥
आशंका ॥ म्हणशी ’आत्म्याचे निजसंगतीं । जैं जळोनि जाय भूतव्यक्ती ।
तैं भूतांची वर्तती स्थिती । कैशा रीतीं’ तें ऐक ॥३९॥
छायामंडपीं दीप प्रकाशी । नाचवी कागदांच्या बाहुल्यासी ।
तेच लावितां दीपासी । जाळी अनायासीं त्या व्यक्ती ॥१४०॥
तेवीं आत्म्याचे स्वसत्ताशक्तीं । भूतें दैवयोगें वर्तती ।
स्वयंभू झाल्या आत्मस्थिती । भूतव्यक्ती उरेना ॥४१॥
करितां आत्म्याचें अनुसंधान । संसाराचें नुरे भान ।
तेथ भूताकृति भिन्नभिन्न । कैंच्या जाण अतिबद्ध ॥४२॥
यापरी भवबंधन । मज पाहतां मिथ्या जाण ।
भवबंधालागीं स्थान । नेमस्त जाण असेना ॥४३॥
आत्म्याच्या ठायीं ना देहीं । उभयसंबंधींही नाहीं ।
भवबंध मिथ्या पाहीं । त्यासी ठावो कोठेंही असेना ॥४४॥
कोपों नको श्रीकृष्णनाथा । माझेनि निजनिर्धारें पाहतां ।
भवबंध मिथ्या तत्त्वतां । निश्चयें चित्ता मानलें ॥४५॥
ऐकोनि उद्धवाचें वचन । हरिखें वोसंडला श्रीकृष्ण ।
माझा उद्धव झाला सज्ञान । निजात्मखूण पावला ॥४६॥
सत्य मिथ्या भवबंधन । ऐकोनि उद्धवाचें वचन ।
परमानंदें डोले श्रीकृष्ण । जीवें निंबलोण करुं पाहे ॥४७॥;
आत्म्यास भवबंध नाहीं । शेखीं न दिसे देहाच्या ठायीं ।
हा विवेक नेणिजे जिंहीं । त्यासी भवबंध पाहीं हरि सांगे ॥४८॥