श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ३ रा

प्रत्याक्रष्टुं नयनमबला यत्रलग्नं न शेकुः,

कर्णाविष्टं न सरति ततो यत्सतामात्मलग्नम् ।

यच्छ्रीर्वाचां जनयति रतिं किं नु मानं कवीनां,

दृष्टवा जिष्णोर्युधि रथगतं यच्च तत्साम्यमीयुः ॥३॥

ज्याची अकराही इंद्रियां सदा गोडी । भोगिजे तंव तंव प्रीती गाढी ।

कदा वीट नुपजे अनावडी । अवीट गोडी कृष्णाची ॥२५॥

बाळा प्रौढा मुग्धा प्रगल्भा व्यक्ती । ऐशी चतुर्विधा स्त्रियांची जाती ।

तिंहीं देखिल्या श्रीकृष्णमूर्ती । दृष्टी मागुती परतेना ॥२६॥

ज्या धार्मिका धैर्यवृत्ती । ज्या पतिव्रता महासती ।

तिंहीं देखिल्या कृष्णमूर्ती । दृष्टि मागुती परतेना ॥२७॥

ज्या का अबळा अभुक्तकामा । ज्या अतिवृद्धा अतिनिष्कामा ।

तिंहीं देखिल्या मेघश्यामा । नयन सकामा हरिरुपीं ॥२८॥

जेवीं लवणजळा भेटी । तेवीं श्रीकृष्णीं स्त्रियांची दिठी ।

मिसळलिया उठाउठी । परतोनि मिठी सुटेना ॥२९॥

एवं देखिलिया श्रीकृष्णमूर्ती । स्त्रियांचिया निजात्मशक्ती ।

दृष्टि परतेना मागुती । ऐशी नयनां प्रीती हरिरुपीं ॥३०॥

स्त्रिया बापुडया त्या किती । जे का संत विरक्त परमार्थी ।

त्यांचे श्रवणीं पडतां कीर्ती । चित्तीं श्रीकृष्णमूर्ती ठसावे ॥३१॥

चित्तीं ठसावोनि श्रीकृष्णमूर्ती । चित्तचि आणी कृष्णस्थितीं ।

ऐशी कृष्णाची कृष्णकीर्ती । चित्तवृत्ती आकर्षी ॥३२॥

संतांची आकर्षी चित्तवृत्ती । हें नवल नव्हे कृष्णकीर्ती ।

कीर्ती ऐकतां असंतीं । तेही होती तद्रूप ॥३३॥

लागतां चंदनाचा पवन । खैर धामोडे होती चंदन ।

तेवीं कृष्णकिर्तिश्रवण । दे समाधान समसाम्यें ॥३४॥

भावें ऐकतां श्रीकृष्णकीर्ती । असंतही संतत्वा येती ।

मग संतासंत दोनी स्थिती । हारपती समसाम्यें ॥३५॥

महाकवि वर्णितां श्रीकृष्णकीर्ती । पावले परम सौभाग्यस्थिती ।

ते कृष्णकीर्ती जे वर्णिती । तेही पावती ते शोभा ॥३६॥

कवीश्वरां नवरसिकु । नवरंगडा श्रीकृष्ण एकु ।

जो जो वर्णिजे रसविशेखु । तो तो यदुनायकु स्वयें होय ॥३७॥

महाकवि आदिकरुनी । कवीश्वरांची कीर्तिजननी ।

जे विनटले हरिकीर्तनीं । वंद्य वाणी तयांची ॥३८॥

श्रीकृष्णकीर्तिपवाडे । ज्याची वाणी अबद्धही पढे ।

ते वाचा वंदिजे चंद्रचूडें । त्याच्या पायां पडे यमकाळ ॥३९॥

जेथें श्रीकृष्णकीर्तिकीर्तन । तेथें कर्माकर्मांची उजवण ।

होय संसाराची बोळवण । जन्ममरणसमवेत ॥४०॥

यापरी कीर्तीचें महिमान । सर्वार्थीं अगाध जाण ।

श्रीकृष्णकीर्तिकविता जाण । परम पावन तिंही लोकीं ॥४१॥

कवीश्वरांची श्रीकृष्णकीर्ति । ऐकतां वाढे श्रद्धा प्रीती ।

तेणें थोरावे कृष्णभक्ती । हें कविताशक्ती अगाध ॥४२॥

ऐशी अगाध श्रीकृष्णकीर्ती । मा त्या कृष्णाची कृष्णमूर्ती ।

जे अखंड ध्यानीं देखती । ते ते होती तद्रूप ॥४३॥

ज्यांसी अखंड ध्यानीं श्रीकृष्णमूर्तीं । ते ते तद्रूप पावती ।

हें नवल नव्हे कृष्णस्थिती । जे द्वेषें देखती तेही मुक्त ॥४४॥

ज्याचे रथीं मेघश्याम । सारथी झाला पुरुषोत्तम ।

यालागीं पार्थाचा पराक्रम । मिरवी नाम विजयत्वें ॥४५॥

सदा जयशील संपूर्णु । यालागीं अर्जुना नाम ’जिष्णु’ ।

ज्याचे युद्धींचा कठिण पणु । सिद्धी श्रीकृष्णु पाववी ॥४६॥

तो बैसोनि अर्जुनाचे रथीं । विचरतां युद्धक्षिती ।

जे जे देखती श्रीकृष्णमूर्ती । ते ते कृष्णस्थिती पावले ॥४७॥

जेथ कृष्णाचा पडे पदरेणु । तेथें चहूं मुक्तींसी होय सणु ।

ऐशी पावन कृष्णतनु । कैसेनि श्रीकृष्णु सांडिता झाला ॥४८॥

म्हणाल ब्रह्मशापाभेण । शरीर सांडी श्रीकृष्ण ।

हा बोलचि अप्रमाण । कृष्ण ब्रह्म पूर्ण परमात्मा ॥४९॥

हेळण छळण दुर्वचन । द्विजा न करावा अपमान ।

त्यांचा वाढवावया पूर्ण सन्मान । तनुत्यागें श्रीकृष्ण द्विजशाप पाळी ॥५०॥

कृष्ण परमात्मा परिपूर्ण । तेणेंही निजकुळ निर्दळून ।

सत्य करी ब्राह्मणवचन । विप्रशापें आपण निजतनु त्यागी ॥५१॥;

तो तनुत्यागप्रकार । साङग समूळ सविस्तर ।

सांगताहे शुक योगींद्र । परिसे नरेंद्र त्यक्तोदक ॥५२॥

पांडवकुळीं कुळदीपक । जन्मला परीक्षितीच एक ।

जो होऊनि त्यक्तोदक । भागवतपरिपाक सेवित ॥५३॥

ब्रह्मानारदव्यासपर्यंत । भागवत-उपदेश गुह्य गुप्त ।

तो परीक्षितीनें जगा आंत । केला प्रकटार्थ दीनोद्धारा ॥५४॥

धर्मवंशीं अतिधार्मिक । जन्मला परीक्षितीच एक ।

भागवतरसीं अतिरसिक । अति नेटक श्रवणार्थी ॥५५॥

ऐसा जो कां परीक्षिती । तेणें अत्यादरें केली विनंती ।

शुक सुखावोनि चित्तीं । काय त्याप्रती बोलिला ॥५६॥