श्रीएकनाथी भागवत

ज्ञानेश्वरीतील उणीव एकनाथी भागवताने भरून काढली.


श्लोक ४९ वा

त्वं तु मद्धर्ममास्थाय, ज्ञाननिष्ठ उपेक्षकः ।

मन्मायारचनामेतां, विज्ञायोपशमं व्रज ॥४९॥

माझ्या धर्माचें निजलक्षण । दृढ आश्रयितां आपण ।

पावोनि माझें ज्ञान विज्ञान । तूं ब्रह्मसंपन्न स्वयें होसी ॥७७॥

माझें धर्माचें निजलक्षण । तूं म्हणसी तें कोण कोण ।

ऐक दारुका सावधान । मद्धर्म पूर्ण ते ऐसे ॥७८॥

हृदयीं नित्य माझें ध्यान । मुखीं माझें नामकीर्तन ।

श्रवणीं माझें कथाश्रवण । करें मदर्चन सर्वदा ॥७९॥

नयनीं मम मूर्तिदर्शन । चरणीं मदालया गमन ।

रसनें मम तीर्थप्राशन । मत्प्रसादभोजन अत्यादरें ॥३८०॥

साष्टांगें मजचि नमन । आल्हादें मद्भक्तां आलिंगन ।

सप्रेम माझे सेवेवीण । रिता अर्धक्षण जाऊं नेदी ॥८१॥

ऐसी सेवा करितां पहा हो । सर्वभूतीं देखें मद्भावो ।

हा सर्वधर्मांमाजीं रावो । तेथें अपावो कदा न रिघे ॥८२॥

सर्वभूतीं माझें दर्शन । तेव्हां ’वैराग्य’ वोसंडे संपूर्ण ।

तेथ सहजें होय शुद्ध ज्ञान । देहाभिमानच्छेदक ॥८३॥

देहाभिमान होतां क्षीण । अपेक्षेसी पडे शून्य ।

तेव्हां ’निरपेक्षता’ पूर्ण । सहजें जाण ठसावे ॥८४॥

निरपेक्षतेची दशा कैशी । विषय भेटलिया इंद्रियांसी ।

उपेक्षा करी त्यांसी । जेवीं मृगजळासी सज्ञान ॥८५॥

या दृष्टीं पाहतां चराचर । समूळ मिथ्या व्यवहार ।

जेवीं दोराचा सर्पाकार । तेवीं भ्रमें संसार भासत ॥८६॥

केवळ दोराचा सर्पाकार । तो श्वेत कृष्ण कीं रक्तांबर ।

तेवीं विषयीं विषयव्यवहार । मिथ्या संसार मायिक ॥८७॥

जेवीं शुक्तिकेचा रजताकार । न घडे एकही अलंकार।

तेवीं हा आभासे संसार । मिथ्या व्यवहार मायिक ॥८८॥

मूळीं मिथ्या भवभान । त्याचें भ्रांतीसीच बंधन ।

तेथील जें मुक्तपण । तोही भ्रम जाण सोलींव ॥८९॥

आम्हीं सज्ञान पूर्ण । निर्दळूनि भवबंधन ।

दृढ साधिलें मुक्तपण । हेंही जल्पन मायिक ॥३९०॥

संसार मायिक रचना । हें सत्यत्वें कळलें ज्याच्या मना ।

तैं मनचि लाजे मनपणा । ’विज्ञान’ जाणा त्या नांव ॥९१॥

जागृति सुषुप्ति आणि स्वप्न । संसाराचें मिथ्या ज्ञान ।

हें ज्यासी ठसावलें संपूर्ण । ’विज्ञान जाण त्या नांव ॥९२॥

मुख्य विज्ञानाचें लक्षण । साधक होय ब्रह्म पूर्ण ।

जगीं न देखे मीतूंपण । ’उपशम’ जाण या नांव ॥९३॥

ऐसा उपशम ज्यासी पूर्ण । त्यासी मजसीं नाहीं भिन्नपण ।

दारुकें ऐकतां निरुपण । हृदयीं ते खूण चमत्कारली ॥९४॥

अलंकार सोनें पाहूं गेला । तंव तोचि सोनें होऊनि ठेला ।

तेवीं मी तंव कृष्णरसें वोतला । वियोग नाथिला देहलोभें ॥९५॥

मी कृष्णरुप आपण । मज कृष्णेंसीं नाहीं भिन्नपण ।

ऐशी चमत्कारली खूण । मी ब्रह्म परिपूर्ण पूर्णत्वें ॥९६॥