अर्जुनः प्रेयसः सख्युः, कृष्णस्य विरहातुरः ।
आत्मानं सान्त्वयामास, कृष्णगीतैः सदुक्तिभिः ॥२१॥
ज्याचा रथ वागवी आपण । ज्याचा सारथी श्रीकृष्ण ।
ऐसा प्रियसखा अर्जुन । कृष्णविरहें पूर्ण उद्विग्न जाहला ॥४९॥
तंव कृष्णगीता सदुक्ती । आठवल्या त्याच्या चित्तीं ।
मग आपण आपणाप्रती । बोलिला उपपत्ती त्या ऐका ॥२५०॥
कृष्ण माझ्या मनाचें ’मन’ । कृष्ण ’बुद्धीचें’ आयतन ।
कृष्णप्रभा हें प्रकाशे ’ज्ञान’ । तेथ भिन्नपण मज कैंचें ॥५१॥
कृष्णप्रभा ’दृष्टी’ देखे । कृष्ण अवधानें ’श्रवण’ ऐके ।
कृष्णानुवादें ’बोल’ बोलके । तेथें ’मी’ वेगळिकें वृथा मानीं ॥५२॥
कृष्ण हृदयस्थ ’आत्मा’ अव्यंग । कृष्ण माझ्या अंगाचें अंग ।
त्या कृष्णासीं मज वियोग । हा मिथ्या प्रयोग मायिक ॥५३॥
कृष्ण माझ्या जीवाचें जीवन । कृष्ण सबाह्य परिपूर्ण ।
कृष्णवियोग मानी जें मीपण । तेंही निमग्न श्रीकृष्णीं ॥५४॥
भिन्न भिन्न भूताकृती । त्यामाजीं अभिन्न कृष्णस्थिती ।
विषमीं समान श्रीपती । त्यासी वियोगप्राप्ती कदा न घडे ॥५५॥
घट मृत्तिकेसी नव्हे भिन्न । पट न निवडे तंतु त्यागून ।
तैसा श्रीकृष्णवेगळा अर्जुन । माझें मीपण निवडेना ॥५६॥
कृष्णावियोग मी मानीं जेथ । तेथेंही असे श्रीकृष्णनाथ ।
वियोग मानिती जे सत्य । ते केवळ भ्रांत अतिमूर्ख ॥५७॥
नित्य सर्वगत परिपूर्ण । कृष्ण अखंड दंडायमान ।
त्यासीं मजसीं वेगळेपण । सर्वथा जाण असेना ॥५८॥
’न जायते म्रियते’ हें वचन । स्वमुखें बोलिला श्रीकृष्ण ।
त्या कृष्णासी जन्ममरण । मूर्खजन मानिती ॥५९॥
’अक्षरं ब्रह्म परमं’ । स्वयें बोलिला पुरुषोत्तम ।
त्या कृष्णासी मरणजन्म । मूर्ख मनोधर्म कल्पिती ॥२६०॥
जो ’क्षराक्षरातीत’ । ’उत्तमपुरुष’ श्रीकृष्णनाथ ।
त्यासी जन्ममरणादि आवर्त । कल्पिती भ्रांत मनोधर्में ॥६१॥
त्या कृष्णासीं मज वेगळेपण । कल्पांतींही नाहीं जाण ।
करितां गीतार्थाचें स्मरण । आपुलें आपण पूर्णत्व देखे ॥६२॥
मी अज आद्य अचळ । मी निज नित्य निर्मळ ।
माझ्या स्वरुपा नाहीं चळ । त्रैलोक्य खेळ पैं माझा ॥६३॥
जगातें नेमिता वेद । तो निःश्वसित माझा बोध ।
मी आनंदा परमानंद । स्वानंदकंद निजांगें ॥६४॥
मी आपरुपें आप । मी प्रकृतिपुरुषांचा बाप ।
मी अवतारी अवतरें कृष्णरुप । हा सत्यसंकल्प पैं माझा ॥६५॥
धरोनियां माझ्या स्वरुपाचा आधार । मीचि कृष्णीं कृष्णरुप अवतार ।
करुनि स्वलीला नानाचरित्र । अंतीं सामावें साचार मजमाजीं मीच ॥६६॥
माझ्या निजस्वरुपाचेनि बळें । मीच कृष्णरुपें खेळ खेळें ।
अंतीं मजमाजीं मी मिळें । निजात्ममेळें निजनिष्ठा ॥६७॥
एक नर एक नारायण । परस्परें तें जाण अभिन्न ।
यालागीं पूर्णत्वें अर्जुन । आपण्या आपण स्वयें देखे ॥६८॥
बाप कृपाळु कृपानिधि । उपदेशिला युद्धसंधीं ।
परी लाविली जे समाधी । ते न मोडे त्रिशुद्धी कल्पांतकाळीं ॥६९॥
नाहीं स्थानशुद्धी चोखट । सैंघ रथांचे घडघडाट ।
सुटतां शस्त्रांचे कडकडाट । लाविली निर्दुष्ट परमार्थनिष्ठा ॥२७०॥
कैशी लाविली समाधी । जी न मोडेच महायुद्धीं ।
शेखीं कृष्णावसान अवधीं । तोचि बोध उद्बोधी परिपूर्णत्वें ॥७१॥
ज्यासी गीता उपदेशी श्रीकृष्ण । त्यासी न बाणे पूर्णपण ।
ऐसें बोलतां वचन । परम दूषण वाचेसी ॥७२॥
ते वाचा गलितकुष्ठें झडे । तीसी विकल्पाचे पडती किडे ।
ते वाचाचि समूळ उडे । ’कृष्णोक्तीं न घडे बोध’ म्हणतां ॥७३॥
’गीताउपदेशें पूर्णपण । नव्हे’ ऐसें म्हणतां जाण ।
वाग्देवता कांपे आपण । इतरांचा कोण पडिपाडू ॥७४॥
गीता ऐके पाहे पढे । ज्यासी गीतास्मरण घडे ।
त्यासी परिपूर्णत्व स्वयें जोडे । मा उपदेशें नातुडे परिपूर्णत्व कैसें ॥७५॥
गीतार्थाचें पूर्णपण । वक्ता जाणे श्रीकृष्ण ।
कां श्रोता जाणे अर्जुन । त्यासी ते खूण बाणली ॥७६॥
सारांश काढूनि वेदार्था । श्रीकृष्णें प्रकट केली गीता ।
जेथील अभिप्रायो पाहतां । जोडे आइता निजमोक्ष ॥७७॥
परदेशी जाहला होता वेदान्त । त्यासी सहाय जाहला गीतार्थ ।
तेणें बळें मतें समस्त । जिणोनि समर्थ तो झाला ॥७८॥
कृष्णनिःश्वासीं जन्मले वेद । गीता श्रीकृष्णमुखें प्रगटली शुद्ध ।
यालागीं गीतार्थ अगाध । धडौते वेद तेणें जाहले ॥७९॥
वेदें आप्त केले तिनी वर्ण । दुरावले स्त्रीशूद्रादि जन ।
न शिवेचि त्यांचे कान । हें वेदांसी न्यूनपण पैं आलें ॥२८०॥
तें वेदाचें फेडावया उणें । गीता प्रगट केली श्रीकृष्णें ।
गीतेचेनि श्रवणें पठणें । उद्धरणें समस्तीं ॥८१॥
अर्जुनाचे प्रीतीकारणें । गीतार्थ प्रकाशिला श्रीकृष्णें ।
ते गीतेचेनि श्रवणें पठणें । उद्धरणें जडजीवीं ॥८२॥
असो अगाध गीतामहिमान । तेणें गीतार्थें तो अर्जुन ।
करुनि आपुलें सांत्वन । जाहला सावधान प्रकृतिस्थ ॥८३॥