२९.
पुढें ऋषीश्वरांची मांदी । बैसली होती सभासंधीं ।
तेही आशिर्वाद शब्दीं । मंत्रघोषीं गर्जिन्नले ॥१॥
मंघळतुर्‍यांचे घोषगजर । दुंदुभी वाजविती सुरवर ।
नंदरायाचें भाग्य थोर । देव वर्णिती निज मुखें ॥२॥
निगम येउनी मूर्तिमंत । श्रीकृष्णाचीं स्तवनें करीत ।
कामधेनुही क्षीरें स्त्रवत । तृप्ति सकळांसी द्यावया ॥३॥
देवगुरु जे बृहस्पति । तेहि आशिर्वादें कृष्णातें स्तविती ।
शुक्राचार्यही प्रज्ञामूर्ति । कृष्णाचे वर्णिती कीर्तिघोष ॥४॥
उमा रमा रेणुका सती । लोपामुद्रा अरुंधती ।
अक्षवाणें घेऊनियां हातीं । आत्मया ओवाळिती श्रीकृष्णा ॥५॥
अनसूया परम पवित्रता । अत्रिदेवाची जे कांता ।
जिचिये उदरीं श्रीअवधूता । दत्तात्रय जन्म महामुनि ॥६॥
निळा म्हणे तेहि येउनी । हरीतें वोसंगा घेउनी ।
आशिर्वादें अमृतवचनीं । गौरविती यशोदे ॥७॥
३०.
ऐसे देव आणि ऋषेश्वर । हर्षे होऊनियां निर्भर ।
नंदयशोदेचें वारंवार । वर्णिती भाग्य निजमुखें ॥१॥
न संपडे जो योगसाधनें । नाना तपें वेदाध्ययनें ।
तो हा सगुणरूपें नारायण । क्रीडा करी याच्या घरीं ॥२॥
यावरी गौळणीही अति सुंदर । कडिये घेउनी शारंगधरा ।
नेती उल्हासें निजमंदिरा । चुंबनें देऊनि खेळविती ॥३॥
म्हणती कृष्णा रामा मेघःशामा । योगी मुनिजन मनोरमा ।
सुलभ झालासी आजि तूं आम्हां । आवडी ऐसा वर्तसी ॥४॥
पूर्वीर्जितें उत्तमें होती । सकृतें त्यांचिया फळनिष्पत्ती ।
मोडोनी आलिया तुझी हे मूर्ती । डोळेभरी अवलोकूं ॥५॥
ऐशिया उत्साहे त्या प्रमदा । नेती खेळविती गोविंदा ।
मग पावोनियां परमानंदा । शयनीं पर्यकीं निजविती ॥६॥
निळा म्हणे सुख विश्रांति । पावल्या ऐशिया सत्संगती ।
पुढती कथा अपूर्व ख्याती । बाळपणींची हरिकीर्ती ॥७॥
३१.
कंसा मनीं भय संचारु । झाला तेणें चितातुरु ।
बैसोनियां करी विचारु । कृष्णवधार्थ प्रयोग ॥१॥
तें एकोनी उत्पात वार्ता । गोकुळींचिया लोकां समस्ता ।
धैर्य नुपजेति म्हणती आतां । जावें पळोनी दूरदेशा ॥२॥
तंव नंद म्हणे ऐका मात । जावोनी वसों दरकुटी आंत ।
सोडूनिया जातां आपुला प्रांत । घरें दारें नुरतील ॥३॥
विचार मानला सकळांसी । गेली पळोनी दरकुटीयेसी ।
गांवीं नाहीं मुंगी माशी । ऐसे ओस पडियेले ॥४॥
उष्णा बारियांचे आघात । साउली न मिळोचि त्या वनांत ।
तंव देखिल्या अकस्मात् । माईक गाडा शंकटासुर ॥५॥
यशोदा देखोनियां ते वेळीं । बाळकृष्ण निजवी गाडियातळीं ।
तंव हा लाघविया वनमाळी । पद घातेंचि उडविला ॥६॥
तेणें तो अक्रंदला । घोषें दणाणिला ।
जाउनी मथुरेमजि पडिला । कंस सन्मुख शतचूर्ण ॥७॥
झाला शोणिताचा सडा । मांस विखुरलें चहूं कडा ।
कंस म्हणेरे शकटहि गाढा । आजि लाविला मृत्युपंथें ॥८॥
निळा म्हणे गौळिये म्हणती । गाडा उडाला कैसिया रिती ।
तळीं होता हा श्रीपती । थोर भाग्यें वांचला ॥९॥
३२.
मग ओंवाळूनियां मृत्तिका । घेतलें उचलूनि यदुनायका ।
यशोदा म्हणे हें बाळका वरूनि अरिष्ट चुकलें ॥१॥
नव्हे शकट तो मायावी दैत्य । आला होता करावया घात ।
कृष्णें ताडिला तो यथार्थ । पूतनेऐसी परी केली ॥२॥
तेणें दिधली आरोळी । न्या हा उठे तो अंतराळीं ।
परी नाहीं भयाची काजळी । सावध वनमाळी सर्व गुणें ॥३॥
ऐसे क्रमिले कांहीं दिवस । तंव रायें पाठविलें लोकांस ।
मग येऊनि गोकुळास । पुनरपि वस्ती राहिले ॥४॥
कृष्ण खेळतां आंगणीं । गडी म्हणती सांरगपाणी ।
हाराळी नूतन हे कापुनी । चारूं वत्सासि आपुलीया ॥५॥
तंव तो तृणावृत दैत्य । हाराळी रूपें होता तेथ ।
इच्छूनियां कृष्ण घात । तंव तो हरीनें ओळखिला ॥६॥
म्हणे पळारे तुह्मी अवघे गडे । येथें दिसत असें हें कुंडें ।
रहा अवघे मागिलीकडे । आपण पुढे संचरला ॥७॥
तेणें देखतांचि श्रीहरी । वदनें काढिलीं तृणांकुरीं ।
शतें सहस्त्र लक्षवरी । रूपें धरूनी ठाकला ॥८॥
भयानकें अती विक्राळें । दाढा दंत दीर्घ शिसाळे ।
आवळुवे चाटीत आवेश बळें । कृष्णा अंगीं झगटला ॥९॥
निळा म्हणे कवळुनि मुष्टी । मुख्य तृणासुराची झोटी ।
उपटूनियां भूमी नेहटीं । शतचूर्ण करूनि सांडिला ॥१०॥
३३.
ऐसा वैरिया मुक्तिदानीं । कृपावंत हा सारंगपाणी ।
कैसें ऐकूनियां श्रवणीं । परम खेद मानिजे ॥१॥
कृष्णाजवळी होतीं मुलें । तिहीं तें आश्‍चर्य देखिलें ।
वडिलां सांगती नवल झालें । कृष्णें मर्दिले अपार दैत्यां ॥२॥
कोट्यावत पसरूनि मुखें । आले कृष्णासन्निध तंव ते ।
तेणें अति लाघवें कवतुकें । भूमिसी आपटूनि मारिलें ॥३॥
त्याचीं शरीरें पर्वताशी । पडिल्या आहेत गांवापाशीं ।
चला दाखवितो तुम्हांसी । म्हणवूनि सकळिकांसी हाकारिलें ॥४॥
तिहीं ते देखोनियां दिठी । भयें कांपती आपुल्या पोटीं ।
म्हणती अतुर्बळी हा जगजेठी । लेकरूं कैसा म्हणावा ॥५॥
नंदहि विस्मयापन्न चित्तीं । म्हणे हे कोठूनि असुर येती ।
याचिया हातें पावोनि शांति । जाताती मुक्तिपदातें ॥६॥
निळा म्हणे गांवींचे लोक । करिती अवघेंचि कौतुक ।
परी कंसा अधिकाधिक क्षतें उमटती दुःखाचीं ॥७॥
३४.
यावरी कोणे एके दिवशीं । कृष्णें घेउनी सौंगडियांशी ।
आला यमुनेचे प्रदेशीं । तंव गाई खिल्लारे देखिलीं ॥१॥
तयामाजी अति चोखडें । वत्स गाईचे ते पाडे ।
त्याचे ऐसें धरूनी रूपडें । वत्सासुर तेथ उभा ॥२॥
कृष्ण म्हणेरे हो गडिही ऐका । एक एक वत्स धरा नेटका ।
मीही धरितों म्हणवूनि तंव कां । धांवला वत्सासूरावरी ॥३॥
तंव तो मायावी असुर । शिंगें पसरूनि पातला समोर ।
मागें करित लत्ताप्रहार । आडवाचि उडे हाणावया ॥४॥
गौळी करिताती हाहाकार । मारिला नंदकुमार ।
अचपळ हा नव्हेचि स्थिर । कासया वत्स धरूं गेला ॥५॥
याचिये वदनीं निघती ज्वाळ । नासापूटींहुनी धूम्रकल्लोळ ।
बरें नव्हे हा पातला काळ । प्राण घ्यावया प्रगटला ॥६॥
निळा म्हणे धरिला कर्णी । मुरगाळूनि पाडिला धरणीं ।
मुष्टीघातेंचि चक्रपाणी । मोक्षपदातें पाठवी त्या ॥७॥
३५.
महा वैरी निर्दाळिला । पैल वत्सासूर निवटिला ।
म्हणती अचोज हा बळिया झाला । नंदरायाचा कुमरु ॥१॥
मात गेली कंसासुरा । ऐकोनि झाला तो घाबरा ।
विचारी आपुलिया कैवारा । न दिसे दुसरा ऐसा बळी ॥२॥
जो तो जाउनी घाताचि पावे । नये परतोनियां जीवें ।
यावरी आतां शरण जावें । कवणिया वीरा महीतळीं ॥३॥
तंव तो उठोनि अघासुर । करी रायसी जोहार ।
म्हणे न व्हावें चिंतातुर । विद्या अपार मजपाशीं ॥४॥
राया तुझिया हितावरी । करीन गोकुळाची बाहरी ।
अवघेचि घालूनियां उदरीं । येईन कृष्णासमवेत ॥५॥
ऐसें तोषवूनियां राया । म्हणे न धरीं आतां भया ।
तैशा रचूनियां माया । करितो संहार सकळांचा ॥६॥
निळा म्हणे गर्वारूढ । यावरी होऊनियां मूढ ।
काळासवें मांडूनियां होड । खेळों पाहे मश्यक ॥७॥
३६.
येरीकडे आनंद गोकुळीं । गोप उठोनि प्रातःकाळीं ।
मिळाले नंदाच्या राउळीं । करिती जागे श्रीकृष्णा ॥१॥
दसवंती म्हणे गोकुळांसी । निद्रित आहे हृषीकेशी ।
पुढें जा घेउनी गोधनासी । जाग झालिया येईल ॥२॥
काल बहुत श्रमला कृष्ण । वत्ससीं करितां संघटण ।
बळें वांचला सांगती जन । केलें मर्दन मग त्याचें ॥३॥
तेव्हां कळला तो असुर । हो‍उनी वत्स झाला क्रूर ।
कृष्णें ताडिती निशाचर एक योजन पडियेला ॥४॥
ऐकोनि म्हणती गोरक्षक । सत्वर पाठवीं यदुनायक ।
आम्ही जाती अवश्यक । पश्चिमे दिशेसी सांगावें ॥५॥
मग ते हांकूनियां खिल्लारें । सवेग चालिले एकाचि भारें ।
चौताळती गोधनें थोरें । आवेशेंसी धांवती ॥६॥
निळा म्हणे नेणती पुढें । अर्धे पसरिलें ते जाभाडें ।
तळीं महीवरी जेवढें । मेघमंडपापर्यंत ॥७॥
३७.
ऐसें वासुनी मुख अमूप । अघासुर पसरलासे सर्प ।
गाई गोवळे आपोआप । जाती वदनामाजी त्याच्या ॥१॥
पुढे चालतां मार्ग न दिसे । अंधःकारीं पडिलें ऐसें ।
मागें फिरावें तंव तो श्वासें । ओढूनि नेतसे पैलीकडे ॥२॥
मग म्हणती येर येरासी । प्रातःकाळींचि झाली निशी ।
गडदे पडिले न दिसे शशी । ग्रह तारांगणें ना भानु ॥३॥
पडिलों दरकुटिमाझारी । किंवा धुई दाटली भारी ।
अथवा मेहुडे आले वरी । कांहींचि दिसे न तर्क ॥४॥
जाभडीं मेळवितां आघासुर । परि मागें राहिला शारंगधर ।
म्हणोनियां तो झाला स्थिर । तयाही सगट गिळावया ॥५॥
तंव दिवस घटिका चारी । आला चढोनियां वरी ।
गाई गोवळे भिन्न अंधारीं । पडिली अघासुरा पोटीं ॥६॥
निळा म्हणे यावरी आतां । जागृत झालिया कृष्णनाथा ।
पुढें कैशी वर्तली कथा । ते परिसावी सात्विकीं ॥७॥
३८.
कृष्ण बळराम उठिले । मुखार्जनें सारिलें ।
तंव दसवंतिया बोले । जेउनी जावें गोधनापाठीं ॥१॥
गाई गोवळ खोळंबले होते । पुढें गेले ते निरुते ।
मग आणूनियां भोजनातें । पुढें ठेविलीं रत्‍नताटें ॥२॥
उभयतां जेऊनियां उठिले । गोपश्रृंगा आणविले ।
विचित्र चोळणे कसिले । काचे वेष्टिले सुरंग ॥३॥
शिरीं मोरपिसा टोप । कर्णी कुंडला तेज अमूप ।
केशर चंदनाचे विलेप । टिळे लल्लाटीं रेखियेले ॥४॥
गुंजाहार घातले कंठीं । खांदीं कांबळीं हातीं वेताटी ।
मोहरी पावा गांजिवा पाठीं । माजि दिव्यान्नें भरियेलीं ॥५॥
दंडीं रुमाल करी कंकणें । पायीं वाहाण शोभलें लेणें ।
ऐसे चालतां अतिसत्राणें । पुढें अघयतें ओळखिलें ॥६॥
एक जाभाडें गगनावरी । दुजें पृथ्वीची ऐसें निर्धारी ।
गाई गोपाळ गेले भीतरीं । निळा म्हणे हें जाणवलें ॥७॥
३९.
मग होणे गिळिले गोप । गाई खिल्लरांचे कळप ।
तरि हा चिरूनियां सांडीन सर्प । घेईन सूड य सकळांचा ॥१॥
कृष्ण शिरतां त्याच्या वदनीं । अघासुरा हर्ष न समाय मेदिनी ।
ह्यणे कार्य साधिलें हा चक्रपाणी । गिळिलियावरी सर्व माझें ॥२॥
ऐसा आनंदला अघ । तंव लाघविया श्रीरंग ।
वाढला पाताळवरी स्वर्ग । नेदी जाभाडी मेळवूं त्या ॥३॥
नुगळवेचि तो उगळूं जातां । पुढेंहि न चलेचि तत्वतां ।
फाडूनि वदन केल्या चळथा । द्विभाग करूनि सांडियेले ॥४॥
तेणें उघड्या पडल्या गाई । गोवळ म्हणती थोर नवाई ।
निमिषामात्रेंचि गेली धुई । पहारे प्रकश पडियेला ॥५॥
कान्हो आतां येईल केव्हां । वृत्तांत तया हा नाहीं ठावा ।
ऐसें स्मरणचि खेवा । देखिला श्रीहरी दृष्टिपुढें ॥६॥
निळा म्हणे सांगती नव । आजीं अंधारिमाजी गाई गोवळ ।
पडिले होते आणि वायो प्रबळ । माघारेंही सरों नेदी ॥७॥
४०.
मग हांसोनियां बोलिजे कृष्णें । बेटे हो तुम्ही अवघेचि शहाणे ।
सर्पें गिळिले होतेती प्राणें । कैसे तरी वांचलेती ॥१॥
बरें झालें होतों मागें । तेणें वांचलेतीरे प्रसंगें ।
पैल पहारे महा भुजंगें । चिरुनी सांडिला त्याच्या फाळी ॥२॥
पहाती तंव भरोनिया दरा । पडिला वाहती शोणिती धारा ।
म्हणती नवल हें शारंगधरा । कैसा चिरूनियां टाकिला ॥३॥
येणेंचि आह्मां गिळिलें होतें । नेणें देखोनी अंधकारातें ।
थोर विस्मय करिती तेथें । म्हणती दाऊं वडिलातें नवल हें ॥४॥
ऐसा अघासुर मर्दिला । कृष्णें पवाडा हा केला ।
गोवळा नाचती विजये झाला । श्रीहरी आला आमुच्या सांगाती ॥५॥
कंसातेंहि विदित झालें । जाउनी वार्तिकीं सांगितलें ।
तेणें चपपक त्याचें गेलें । ह्मणे ओढवलें दुर्मरण ॥६॥
निळा म्हणे इकडे गाई चरतां फांकल्या दिशा दाही ।
वळत्या करूनियां त्या लवलाही । आणिल्या वृंदावनासमीप ॥७॥
४१.
तंव पातला माध्यान्हकाळ । गोवळा भुकेची झाली वेळ ।
मग पाहोनियाम उत्तम स्थळ । सुरतरू शीतळ छायातळीं ॥१॥
तेथें बैसविल्या पंगती । घोंगडी घालुनियां खालती ।
कृष्ण म्हणे गडियांप्रती । शिदोर्‍या एकत्र कालवूं ॥२॥
गोवळ म्हणती बहुत बरें । कृष्णा तुझिया निजकरें ।
होईल अमृतचि तें दुसरें । जेवूं आदरें शेष तुझें ॥३॥
नारदें तें ऐकिलें कानीं । सांगे सत्यलोका जाउनी ।
ब्रह्मयातें म्हणे चक्रपाणी । आजि ब्रह्मरस वांटितो ॥४॥
देवा जाऊनियां तेथें । शेष घ्यावेंजी कृष्णहातें ।
तरी हें पद राहेल निरुतें । नाहीं तरी अल्पायु ॥५॥
कृष्णशेषाचा हा महिमा । सांगतां अति निरुपमा ।
पावोनियां निष्काम कामा । पद अच्युत सुखप्राप्ती ॥६॥
निळा म्हणे नारदवचनीं । ब्रह्मदेव चालिले तेथुनी ।
पाहाती तंव वृंदावनी । गोवळ नाचती चौफेरीं ॥७॥
४२.
मध्यें परमात्मा श्रीहरी । दधिओदन घेऊनि करीं ।
कवळ त्याचिये मुखीं भरी । आणि स्वीकारी आपणही ॥१॥
हें देखोनियां चतुराननें । परम संकोच मानिला मनें ।
मग म्हणे हें संध्यास्नानें । कांहींची न करिती गोंवळ ॥२॥
आम्ही याचें शेष घेणें । तैं ब्रह्मत्वा मुकणें ।
यज्ञीं अग्रपूजेचें आंवतणें । कैंचें येईल मग आम्हां ॥३॥
यातें नाहीं यज्ञाचार । दीक्षा अथवा शिखासूत्र ।
आह्मीं सोवळें निरंतर । करूं उच्चारू वेदाचा ॥४॥
सोंवळें ओवळें नाहीं यांसी । केलें अपोषणे कर्मासी ।
सेवितां याचिया उच्छिष्टासी । होईल प्रत्यवायासी निजमूळ ॥५॥
मग प्रायश्चित्तेंही घेतां । न फिटे विटाळ तत्वतां ।
ऐसें विचारूनियां विधाता । पालटी तत्वतां ब्रह्मपण ॥६॥
निळा म्हणे ज्याचा तया । संदेह बाधी त्या नांव माया ।
मग तो रूप पालटूनियां । झाला गोंवळ वेषधारी ॥७॥
४३.
यज्ञोपवित सांडिलें दुरी । शिखासूत्राची बोहरि ।
करूनियां मोहरी करीं । कांठी कांबळा गांजिवा ॥१॥
उफराटी दडदणी खोवली टिरी । सूक्ष्म शेंडी बोडक्यावरी ।
दृष्टि चोरूनियां माझारी । माजी गोवळांच्या नाचतो ॥२॥
येऊनियां कृष्णाजवळा । मुख पसरीं इच्छूनि कवळा ।
तंव हा दावूनियां आणिका गोवळां । मुखीं भरी स्वानंदें ॥३॥
सर्वांग देखणा श्रीहरी । व्यापक सकळांचें अंतरीं ।
ब्रह्मा पाडियला फेरी । नेदी शितबोटी आतळों ॥४॥
म्हणे ठाकूनियां घेऊं आला । कैसेनि अधिकारी तो झाला ।
नव्हे सोंगादिन मी दादुला । भला कोणाचा सांगाती ॥५॥
मग म्हणे वांकुल्या दावा यासी । न पवे भाग कृत्रिमवेषीं ।
तुह्मी सेवारे सावकाशी । आजिचिया सुखासी पार नाहीं ॥६॥
ऐसे जेविले सतस्त । बह्मा राहिला टोकत ।
निळा म्हणे हा हृद्‌गत । जाणे सकळां अंतरींचें ॥७॥
४४.
ब्रह्मा विचार करी मनीं । ठकडा मोठा हा चक्रपाणी ।
आतां येईल आंचवणीं । तेथें उच्छिष्ट स्वीकारूं ॥१॥
एकचि सीत उदंड याचें । पोट भरणें नाहीं साचें ॥
वचन पूजणें नारदाचें । म्हणोनि विरोळा डोहीं ॥२॥
तंव गोवळासी म्हणे श्रीकृष्ण । आजिचिया जेवणा आंचरण ।
न घेई तो आम्हां सज्जन । जिवलग प्राण निजाचा ॥३॥
गोंवळ म्हणती भलाभला । मनींचाचि हेत जाणितला ।
आजीचिया धणी जो जो धाला । तो तो पावला समाधीसुखा ॥४॥
ऐसें बोलोनियां गोंवळ । बैसले आत्मस्थितीचि निश्चळ ।
तंव ब्रह्मा डोहीं करी तळमळ । कां पां न येतिची आझुनी ॥५॥
मग डोकाउनी बाहेरी पाहे । मागुती जळीं लीन होये ।
म्हणे मी ब्रह्मा आणि विचंवला ठाय । धिग् महत्त्व तें माझें ॥६॥
चोरूनियां वत्सें गोंवळ । नेऊं आडवूं हा गोपाळ ।
सत्ता बळें घेऊनि कवळ । मग ते देऊं याचें या ॥७॥
ऐसें विचारूनियां परमेष्ठी । राहिला निश्चळ कातरदृष्टी ।
म्हणे हेंही जगजेठी । कळलें हृद्गतयाचें ॥८॥
४५.
यावरी म्हणे संवगडियांसी । वत्सें फांकलीरे चौपासीं ।
वळूनी आणा धांवा त्यासी । मग सावकाशीं बैसा सुखें ॥१॥
तंव ते म्हणती हो वनमाळी । आजीचि वळती तुमची पाळी ।
जाऊनियां तूंचि सांभाळीं । आम्ही निष्काम आजिचेनि ॥२॥
तुझिया शेषाची हे नवलाई । देहभाव आम्हां नुरेचि देहीं ।
जाणें येणें कैंचें काईं । राहिलो ठायीं निश्चळपणें ॥३॥
देव म्हणे हे पावले खुणे । गडी माझे झाले शहाणे ।
समाधी सर्वहि गुणें । काय चतुराननें कीजे यांचें ॥४॥
यांचिये संगतीं वत्सें धालीं । ब्रह्मसुखातें पावलीं ।
वियोगवार्ता नेणती भुली । निजस्थिती राहिली स्वरूपींची ॥५॥
ऐसें जाणोनियां श्रीपती । म्हणे मी जातों आजिचे वळती ।
तुम्ही निश्चळ रहा वृत्ती । कोणी सांगाती फांकोंनका ॥६॥
निळा म्हणे सांगोनि ऐसें । मोहरी पावा घेतला हर्षे ।
वादत करितांचि पूर्व दिशे । वत्सेंहि सांडूनि चालिला ॥७॥
४६.
दुरी फांकला हा श्रीहरी । ब्रह्मया जाणवलें अंतरीं ।
मग धांवोनि झडकरी । वत्सें गोवळें उचलिलीं ॥१॥
तें तों होती समाधिस्थ । ब्रह्मा नेतो हे नेणतीचि मात ।
मग ते नेऊनियां समस्त । सत्यलोकीं बैसविलीं ॥२॥
यावरी येऊनियां श्रीरंग । पाहे तंव न दिसे संग ।
भलें झालें म्हणतुसे मग । अवघे आपणाचि हो सरला ॥३॥
ब्रह्मा आडवूं पाहे मज । तरी मी सांडीन त्याची पैज ।
ऐसें म्हणोनियां श्रीराज । वैष्णवी माया विस्तारिली ॥४॥
आपण वत्सें आपण गोवळ । मोहर्‍या पावे घोंगडी सकळ ।
काठ्या पावे पाईतपणें मेळ । झाला ते केवळ एकला एक ॥५॥
लुडे खुडे मुडके कान । गोरे सांवळे राजीव नयन ।
बोलिले तोतिरे म्लान वदन । देदीप्यमान तोही झाला ॥६॥
निळा म्हणे होतें तैसें । हो‍उनी ठेला तेवढेंचि जैसें ।
नव्हती पहिले कोणी ऐसें । ओळखेंचि नेणती अवलोकित ॥७॥
४७.
तैशीच वत्सें जिचीं जैसीं । होतीं हो‍उनी ठेला तैसीं ।
बांडीं खैरीं मोरीं जांबुळसीं । तांबडीं धवळीं कपिलवर्णे ॥१॥
बुजगीं मिसकिणें लातिरीं । एके खाविरीं डिंबरी ।
एके अचपळें काविरीं । झाला श्रीहरी सर्व रूपें ॥२॥
देखतां गाईसी फुटे पान्हा । घरींचिया लोभ उपजे मना ।
ऐशीं स्वरूपें हो‍उनी नाना । खेळे वृंदावना चौपासीं ॥३॥
येउनी ब्रह्मा पाहे डोळां । तंव पहिलिय ऐसाचि सोहळा ।
ध्वजा कुंचे घागरमाळा । तोरणें पताका उभविलीया ॥४॥
शिंग काहाळा मोहर्‍या पावे । गोवळ नाचताती सुहावे ।
वरी धरूनियां चांदिवे । भोंवतीं खिल्लारें वत्सांचीं ॥५॥
ब्रह्मा म्हणे आणिलीं केव्हां । म्यां तों लपविली होतीं एकीसवा ।
जाऊनियां पाहे तंव तो मेळावा । जोथिल तेथें तैसाचि ॥६॥
निळा म्हणे लाविलें पिसें । ब्रह्मया येण्याजाण्याचाचि वळसे ।
मग लज्जित होऊनियां मानसें करीत स्तवनें श्रीहरीचीं ॥७॥
४८.
तंव कृष्णाभोंवते गोवळ । भासती चतुर्मुखचि सकळ ।
करीत वेदघोष कल्लोळ । पदें क्रमें निरुक्तें ॥१॥
ब्रह्मा म्हणे हें नवल झालें । ते तेथिल येथें हे कोठुनि आले ।
चतुर्मुखहि दिसती भले । न कळे महिमान श्रीहरीचें ॥२॥
मग जोडुनियां प्राणीतळ । चरणीं ठेवूं इच्छी निढळ ।
त्राहें त्राहें जी मी केवळ । दास डिंगर कृष्णा तुझा ॥३॥
ऐसा एक संवत्सर । करीत होता नमस्कार ।
म्हणे वत्सें आणि कुमर । आणवाल तरी आणितों ॥४॥
इकडे कृष्ण गोवळेमळीं । आपणसवें आपण धुमाळी ।
खेळत आला पर्वतातळीं । आणि वत्समुखें हुंबरला ॥५॥
चरतां पर्वत मस्तकीं गाई । ऐकोनी हुंकारिल्या ते ठायीं ।
मग उड्या घालूनियां पाही । पाजविती पान्हा वत्सांसी ॥६॥
निळा म्हणे जगत्रयजीवन । वत्सें झाला असे आपण ।
यालागीं स्नेहाचें महिमान । अधिकाधिक गाईपोटीं ॥७॥
४९.
गवळी होते राखणाईत । ते ते म्हणती झाला घात ।
गाई बुजाल्या आकस्मात् । पडणपात त्या झाला ॥१॥
मग ते आले पायवाट । पाहाती गाई तंव सुभटा ।
वत्सें पान्हा घेती घटघटा । पूर लोटले क्षीराचे ॥२॥
नेणों क्षीरसिंधु सोहळा । पाहों आला कृष्णलीला ।
तेणें क्षीराचिया सुकाळा । केलें वत्सां आणि गौळियां ॥३॥
ऐसा झाला संध्याकाळ । तंव पातले गौळणींचे मेळ ।
सांजवणी दुडिया घेऊनि सकळ । करित गायनें सुस्वरें ॥४॥
गौळीं म्हणती पिंजल्या गाई । गोविंद म्हणे दोहाते त्याही ।
आजि दुधासी उणेंचि नाहीं । न पुरती पात्रे तैसिचि क्षीरें ॥५॥
गोवळ आपुलालिये घरीं । रात्रीं वसती सुखशेजारीं ।
दिवसा जाती वनांतरीं । वत्सापाठीं हरिसंगें ॥६॥
निळा म्हणे चतुरानन । आला गोवत्सें घेऊन ।
म्हणे नेणता महिमान । चुकी झाली क्षमा कीजे ॥७॥