३९०१
काय सुख आहे वाउगें बोलतां । ध्यातां पंढरिनाथा कष्ट नाहीं ॥१॥
सर्वकाळ वाचे उच्चारितां हरि । तया सुखा सरि पाड नाहीं ॥ध्रु.॥
रामकृष्णरंगीं रसना रंगली । अमृताची उकळी नाम तुझें ॥२॥
तुका म्हणे धन्य तयाचें वदन । जया नारायण ध्यानीं मनीं ॥३॥
३९०२
कीर्तनाच्या सुखें सुखी होय देव । पंढरीचा राव संगीं आहे ॥१॥
भक्त जाय सदा हरि कीर्ति गात । नित्यसेवें अनंत हिंडतसे ॥ध्रु.॥
त्रैलोक्य भ्रमण फिरत नारद । त्यासंगें गोविंद फिरतसे ॥२॥
नारद मंजुळ सुस्वरें गीत गाये । मार्गा चालताहे संगें हरि ॥३॥
तुका म्हणे त्याला गोडी कीर्तनाची । नाहीं आणिकांची प्रीति ऐसी ॥४॥
३९०३
बाळेंविण माय क्षणभरि न राहे । न देखतां होये कासाविस ॥१॥
आणिक उदंड बुझाविती जरी । छंद त्या अंतरीं माउलीचा ॥ध्रु.॥
नावडती तया बोल आणिकाचे । देखोनियां नाचे माय दृष्टी ॥२॥
तुका म्हणे माझी विठ्ठल माउली । आणिकांचे बोलीं चाड नाहीं ॥३॥
३९०४
हरिचिया भक्ता नाहीं भयचिंता । दुःखनिवारिता नारायण ॥१॥
न लगे वाहणें संसारउद्वेग । जडों नेदी पांग देवराया ॥ध्रु.॥
असों द्यावा धीर सदा समाधान । आहे नारायण जवळी च ॥२॥
तुका म्हणे माझा सखा पांडुरंग । व्यापियेलें जग तेणें एकें ॥३॥
३९०५
दसरा दिवाळी तो चि आम्हां सन । सखे संतजन भेटतील ॥१॥
आमुप जोडल्या सुखाचिया राशी । पार या भाग्यासी न दिसे आतां ॥ध्रु.॥
धन्य दिवस आजि जाला सोनियाचा । पिकली हे वाचा रामनामें ॥२॥
तुका म्हणे काय होऊं उतराई । जीव ठेऊं पांयीं संतांचिये ॥३॥
३९०६
खिस्तीचा उदीम ब्राम्हण कलयुगीं । महारवाडीं मांगीं हिंडतसे ॥१॥
वेवसाव करितां पर्वत मांगासी । ते पैं विटाळासी न मनिती ॥ध्रु.॥
मांगिणीशीं नित्य करीतसे लेखा । तोंडावरि थुंका पडतसे ॥२॥
आशा माया रांडा नांव हें कागदीं । आठवीना कधीं नारायण ॥३॥
तुका म्हणे देह जालें पराधीन । पांडुरंगाविण गति नाहीं ॥४॥
३९०७
जगीं ब्रम्हक्रिया खिस्तीचा व्यापार । हिंडे घरोघर चांडाळाचे ॥१॥
आंतेजा खिचडी घेताती मागून । गाळिप्रधानि मायबहिणी ॥ध्रु.॥
उत्तमकुळीं जन्म क्रिया अमंगळ । बुडविलें कुळ उभयतां ॥२॥
तुका म्हणे ऐसी कलयुगाची चाली । स्वाथॉ बुडविलीं आचरणें ॥३॥
३९०८
हा चि माझा नेम धरिला हो धंदा । यावरि गोविंदा भेटी द्यावी ॥१॥
हा चि माझा ध्यास सदा सर्वकाळ । न्यावयासी मूळ येसी कधीं ॥ध्रु.॥
डोळियांची भूक पहातां श्रीमुख । आलिंगणे सुख निवती भुजा ॥२॥
बहु चित्त ओढे तयाचिये सोई । पुरला हाकांहीं नवस नेणें ॥३॥
बहुबहु काळ जालों कासावीस । वाहिले बहुवस कळेवर ॥४॥
तुका म्हणे आतां पाडावें हें ओझें । पांडुरंगा माझें इयावरि ॥५॥
३९०९
जेणें माझें हित होइल तो उपाव । करिसील भाव जाणोनियां ॥१॥
मज नाहीं सुख दुःख तया खंती । भावना हे चित्तीं नाना छंदें ॥ध्रु.॥
तोडीं हे संबंध तोडीं आशापाश । मज हो सायास न करितां ॥२॥
तुका म्हणे मी तों राहिलों निश्चिंत । कवळोनि एकांतसुख तुझें ॥३॥
३९१०
शिखा सूत्र तुझा गुंतला जमान । तंववरि तूं जाण श्रुतिदास ॥१॥
त्याची तुज कांहीं चुकतां चि नीत । होसील पतित नरकवासी ॥ध्रु.॥
बहु जालासी चतुर शाहणा । शुद्ध आचरणा चुकों नको ॥२॥
शिखा सूत्र याचा तोडीं तूं संबंध । मग तुज बाध नाहींनाहीं ॥३॥
तुका म्हणे तरि वत्तूऩिन निराळा । उमटती कळा ब्रम्हींचिया ॥४॥
३९११
पतिव्रता ऐसी जगामध्यें मात । भोगी पांच सात अंधारीं ते ॥१॥
भ्रतारासी लेखी श्वानाचे समान । परपुरुषीं जाण संभ्रम तो ॥२॥
तुका म्हणे तिच्या दोषा नाहीं पार । भोगील अघोर कुंभपाक ॥३॥
३९१२
सिंदळीसी नाहीं पोराची पैं आस । सांटविल्याबीजास काय करी ॥१॥
अथवा सेतीं बीज पेरिलें भाजोन । सारा देइल कोण काका त्याचा ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं खायाची ते चाड । तरि कां लिगाड करुनी घेतोस ॥३॥
३९१३
चाले हें शरीर कोणाचिये सत्ते । कोण बोलवितें हरीविण ॥१॥
देखवी दाखवी एक नारायण । तयाचें भजन चुकों नका ॥ध्रु.॥
मानसाची देव चालवी अहंता । मी चि एक कर्त्ता म्हणों नये ॥२॥
वृक्षाचीं हीं पानें हाले त्याची सत्ता । राहिली अहंता मग कोठें ॥३॥
तुका म्हणे विठो भरला सबाहीं । तया उणें कांहीं चराचरीं ॥४॥
३९१४
मायारूपें ऐसें मोहिलेंसे जन । भोगिती पतन नामाकर्में॥१॥
काय याची प्रीती करितां आदर । दुरावितां दूर तें चि भलें ॥ध्रु.॥
नाना छंद अंगीं बैसती विकार । छळियेले फार तपोनिधि ॥२॥
तुका म्हणे ऐसें सिकवितों तुज । आतां धरी लाज मना पुढें ॥३॥
३९१५
जेजे कांहीं मज होईल वासना । तेते नारायणा व्हावें तुम्हीं ॥१॥
काय भाव एक निवडूं निराळा । जाणसी तूं कळा अंतरींची ॥ध्रु.॥
तुजविण मज कोण आहे सखा । जें सांगा आणिकां जीवभाव ॥२॥
अवघें पिशुन जालें असे जन । आपपर कोण नाठवे हें ॥३॥
तुका म्हणे तूं चि जीवांचें जीवन । माझें समाधान तुझे हातीं ॥४॥
३९१६
कैसी करूं आतां सांग तुझी सेवा । शब्दज्ञानें देवा नाश केला ॥१॥
आतां तुझें वर्म न कळे अनंता । तुज न संगतां बुडूं पाहें ॥ध्रु.॥
संध्या स्नान केली आचाराची नासी । काय तयापासीं म्हणती एक ॥२॥
बुडविली भक्ती म्हणीते पाषाण । पिंडाचें पाळण स्थापुनियां ॥३॥
न करावी कथा म्हणती एकादशी । भजनाची नासी मांडियेली ॥४॥
न जावें देउळा म्हणती देवघरीं । बुडविलें या परी तुका म्हणे ॥५॥
३९१७
नमोनमो तुज माझें हें कारण । काय जालें उणें करितां स्नान ॥१॥
संतांचा मारग चालतों झाडूनि । हो का लाभ हानि कांहींतरि ॥ध्रु.॥
न करिसी तरि हेंचि कोडें मज । भक्ती गोड काज आणीक नाहीं ॥२॥
करीं सेवा कथा नाचेन रंगणीं । प्रेमसुखधणी पुरेल तों ॥३॥
महाद्वारीं सुख वैष्णवांचे मेळीं । वैकुंठ जवळी वसे तेथें ॥४॥
तुका म्हणे नाहीं मुक्तिसवें चाड । हें चि जन्म गोड घेतां मज ॥५॥
३९१८
होऊनि संन्यासी भगवीं लुगडीं । वासना न सोडी विषयांची ॥१॥
निंदिती कदान्न इच्छिती देवान्न । पाहाताती मान आदराचा ॥२॥
तुका म्हणे ऐसें दांभिक भजन । तया जनार्दन भेटे केवीं ॥३॥
३९१९
लांबवूनि जटा नेसोनि कासोटा । अभिमान मोटा करिताती ॥१॥
सर्वांगा करिती विभूतिलेपन । पाहाती मिष्टान्न भक्षावया ॥२॥
तुका म्हणे त्यांचा नव्हे हा स्वधर्म । न कळतां वर्म मिथ्यावाद ॥३॥
३९२०
कान फाडूनियां मुद्रा तें घालिती । नाथ म्हणविती जगामाजी ॥१॥
घालोनियां फेरा मागती द्रव्यासी । परि शंकरासी नोळखती ॥२॥
पोट भरावया शिकती उपाय । तुका म्हणे जाय नर्क लोका ॥३॥
३९२१
कौडीकौडीसाटीं फोडिताती शिर । काढूनि रुधिर मलंग ते ॥१॥
पांघरती चर्म लोहाची सांकळी । मारिती आरोळी धैर्यबळें ॥२॥
तुका म्हणे त्यांचा नव्हे चि स्वधर्म । न कळे चि वर्म गोविंदाचें ॥३॥
३९२२
दाढी डोई मुंडी मुंडुनियां सर्व । पांघुरति बरवें वस्त्र काळें ॥१॥
उफराटी काठी घेऊनियां हातीं । उपदेश देती सर्वत्रासी॥२॥
चाळवुनी रांडा देउनियां भेष । तुका म्हणे त्यास यम दंडी ॥३॥
३९२३
होउनी जंगम विभूती लाविती । शंख वाजविती घरोघरीं ॥१॥
शिवाचें निर्माल्य तीर्था न सेविती । घंटा वाजविती पोटासाठीं ॥२॥
तुका म्हणे त्यासी नाहीं शिवभक्ती । व्यापार करिती संसाराचा ॥३॥
३९२४
लावूनियां मुद्रा बांधोनियां कंठीं । हिंडे पोटासाटीं देशोदेशीं ॥१॥
नेसोनि कोपीन शुभ्रवर्ण जाण । पहाती पक्वान्न क्षेत्रींचें तें ॥२॥
तुका म्हणे ऐसे मावेचे मइंद । त्यापाशीं गोविंद नाहीं नाहीं ॥३॥
३९२५
ऐसे नाना भेष घेऊनी हिंडती । पोटासाटीं घेती प्रतिग्रह ॥१॥
परमार्थासी कोण त्यजी संवसार । सांगापां साचार नांव त्याचें ॥२॥
जन्मतां संसार त्यजियेला शुकें । तोचि निष्कळंक तुका म्हणे ॥३॥
३९२६
स्त्रिया पुत्र कळत्र हें तंव मायावंत । शेवटींचा अंत नाहीं कोणी ॥१॥
यमाचिये हातीं बांधोनियां देती । भूषणें ही घेती काढूनियां ॥२॥
ऐसिया चोरांचा कैसा हा विश्वास । धरिली तुझी कास तुका म्हणे ॥३॥
३९२७
न लगती मज शब्दब्रम्हज्ञान । तुझिया दर्शनावांचूनियां ॥१॥
म्हणऊनि तुझें करितों चिंतन । नावडे वचन आणिकांचें ॥ध्रु.॥
काय ते महत्वी करावी मान्यता । तुज न देखतां पांडुरंगा ॥२॥
तुका म्हणे तुज दिधल्यावांचूनि । न राहे त्याहूनि होइन वेडा ॥३॥
३९२८
तुझा म्हणोनियां दिसतों गा दीन । हा चि अभिमान सरे तुझा ॥१॥
अज्ञान बाळका कोपली जननी । तयासी निर्वाणीं कोण पावे ॥ध्रु.॥
तैसा विठो तुजविण परदेशी । नको या दुःखासीं गोऊं मज ॥२॥
तुका म्हणे मज सर्व तुझी आशा । अगा जगदीशा पांडुरंगा ॥३॥
३९२९
जन्म मृत्यू फार जाले माझ्या जीवा । ऐक माझा धांवा पांडुरंगा ॥१॥
सिणलों बहुत करितां येरझारा । रखुमाईच्या वरा पावें वेगीं ॥२॥
तुका म्हणे तूं गा पतितपावन । घेई माझा सीण जन्मांतर ॥३॥
३९३०
आतां माझ्या दुःखा कोण हो सांगाती । रखुमाईचा पति पावे चि ना ॥१॥
कायविधा त्यानें घातलीसे रेखा । सुटका या दुःखा न होय चि ॥२॥
तुका म्हणे माझी विसरूं नको चिंता । अगा पंढरिनाथा पाव वेगी ॥३॥
३९३१
पंढरीसी जावें ऐसें माझें मनीं । विठाई जननी भेटे केव्हां ॥१॥
न लगे त्याविण सुखाचा सोहळा । लागे मज ज्वाळा अग्निचिया ॥२॥
तुका म्हणे त्याचे पाहिलिया पाय । मग दुःख जाय सर्व माझें ॥३॥
३९३२
तन मन धन दिलें पंढरिराया । आतां सांगावया उरलें नाहीं ॥१॥
अर्थचाड चिंता नाहीं मनीं आशा । तोडियेला फांसा उपाधीचा ॥२॥
तुका म्हणे एक विठोबाचें नाम । आहे जवळी दाम नाहीं रुका ॥३॥
३९३३
आलिया संसारा उठा वेग करा । शरण जा उदारा पांडुरंगा ॥१॥
देह हें देवाचें धन कुबेराचें । तेथें मनुष्याचें काय आहे ॥ध्रु.॥
देता देवविता नेता नेवविता । येथ याची सत्ता काय आहे ॥२॥
निमित्याचा धनी केला असे झणी । माझेंमाझें म्हणोनि व्यर्थ गेला ॥३॥
तुका म्हणे कां रे नाशवंतासाटीं । देवासवें आटी पाडितोसी ॥४॥
३९३४
माय वनीं धाल्या धाये । गर्भ आंवतणें न पाहें॥१॥
तैसें पूजितां वैष्णव । सुखें संतोषतो देव ॥ध्रु.॥
पुत्राच्या विजयें । पिता सुखातें जाये ॥२॥
तुका म्हणे अमृतसिद्धी । हरे क्षुधा आणि व्याधि ॥३॥
३९३५
तुझें अंगभूत । आम्ही जाणतों समस्त ॥१॥
येरा वाटतसे जना । गुढारसें नारायणा ॥ध्रु.॥
ठावा थारा मारा । परचिया संव चोरा ॥२॥
तुका म्हणे भेदा । करुनि करितों संवादा ॥३॥
३९३६
तुज दिला देह । आजूनि वागवितों भय ॥१॥
ऐसा विश्वासघातकी । घडली कळतां हे चुकी ॥ध्रु.॥
बोलतों जें तोंडें । नाहीं अनुभविलें लंडें ॥२॥
दंड लाहें केला । तुका म्हणे जी विठ्ठला ॥३॥
३९३७
माते लेकरांत भिन्न । नाहीं उत्तरांचा सीन ॥१॥
धाडींधाडीं वो भातुकें । रंजविल्याचें कौतुकें ॥ध्रु.॥
करुनि नवल । याचे बोलिलों ते बोल ॥२॥
तुका म्हणे माते । पांडुरंगे कृपावंते ॥३॥
३९३८
जरि न भरे पोट । तरि सेवूं दरकूट ॥१॥
परि न घलूं तुज भार । हा चि आमुचा निर्धार ॥ध्रु.॥
तुझें नाम अमोलिक । नेणती हे ब्रम्हादिक ॥२॥
ऐसें नाम तुझें खरें । तुका म्हणे भासे पुरें ॥३॥
३९३९
सर्वस्वाची साटी । तरि च देवासवें गांठी ॥१॥
नाहीं तरी जया तैसा । भोग भोगवील इच्छा ॥ध्रु.॥
द्यावें तें चिं घ्यावें । म्हणउनि घ्यावें जीवें ॥२॥
तुका म्हणे उरी । मागें उगवितां बरी ॥३॥
३९४०
गाढव शृंगारिलें कोडें । कांहीं केल्या नव्हे घोडें ॥१॥
त्याचें भुंकणें न राहे । स्वभावासी करील काये ॥ध्रु.॥
श्वान शिबिके बैसविलें । भुंकतां न राहे उगलें ॥२॥
तुका म्हणे स्वभावकर्म । कांहीं केल्या न सुटे धर्म ॥३॥
३९४१
सेंकीं हें ना तेंसें जालें । बोलणें तितुकें वांयां गेलें ॥१॥
स्वयें आपण चि रिता । रडे पुढिलांच्या हिता ॥ध्रु.॥
सुखसागरीं नेघे वस्ती । अंगीं ज्ञानपणाची मस्ती ॥२॥
तुका म्हणे गाढव लेखा । जेथें भेटेल तेथें ठोका ॥३॥
३९४२
आवडे सकळां मिष्टान्न । रोग्या विषा त्यासमान ॥१॥
दर्पण नावडे तया एका । ठाव नाहीं ज्याच्या नाका ॥२॥
तुका म्हणे तैशा खळा । उपदेशाचा कांटाळा ॥३॥
३९४३
अखंड संत निंदी । ऐसी दुर्जनाची बुद्धि ॥१॥
काय म्हणावें तयासी । तो केवळ पापरासि ॥ध्रु.॥
जो स्मरे रामराम । तयासी म्हणावें रिकामें ॥२॥
जो तीर्थव्रत करी । तयासी म्हणावें भिकारी ॥३॥
तुका म्हणे विंच्वाची नांगी । तैसा दुर्जन सर्वांगीं ॥४॥
३९४४
या रे नाचों अवघेजण । भावें प्रेमें परिपूर्ण ॥१॥
गाऊं पंढरीचा राणा । क्षेम देऊनिं संतजना ॥ध्रु.॥
सुख साधु सुखासाटीं । नाम हरिनाम बोभाटीं ॥२॥
प्रेमासाटीं तो उदार । देतां नाहीं सानाथोर ॥३॥
पापें पळालीं बापुडीं । काळ झाला देशधडी ॥४॥
तुका म्हणे धन्य काळ । आजि प्रेमाचा सुकाळ ॥४॥
३९४५
उपजलों मनीं । हे तों स्वामीची करणी ॥१॥
होइल प्रसादाचें दान । तरि हें कवुतक पाहेन ॥ध्रु.॥
येइल अभय जरि । तरि हे आज्ञा वंदिन शिरीं ॥२॥
भक्तीप्रयोजना । प्रयोजावें बंदिजना ॥३॥
यश स्वामिचिये शिरीं । दास्य करावें किंकरीं ॥४॥
तुका म्हणे आळीकरा । त्यासी योजावें उत्तरा ॥५॥
३९४६
माझें मन पाहे कसून । परि चित्त न ढळे तुजपासून ॥१॥
कापुनि देइन शिर । पाहा कृपण कीं उदार ॥ध्रु.॥
मजवरि घालीं घण । परि मी न सोडीं चरण ॥२॥
तुका म्हणे अंतीं । तुजवांचूनि नाहीं गति ॥३॥
३९४७
भूमीवरि कोण ऐसा । गांजूं शके हरिच्या दासा ॥१॥
सुखें नाचा हो कीर्त्तनीं । जयजयकारें गर्जा वाणी ॥ध्रु.॥
काळा सुटे पळ । जाती दुरितें सकळ ॥२॥
तुका म्हणे चित्तीं । सांगूं मानाची हे निति ॥३॥
३९४८
जातीचा ब्राम्हण । न करितां संध्यास्नान ॥१॥
तो एक नांनवाचा ब्राम्हण । होय हीनाहूनि हीन ॥ध्रु.॥
सांडुनियां शाळिग्राम । नित्य वेश्येचा समागम ॥२॥
नेघे संतांचें जो तीर्थ । अखंड वेश्येचा जो आर्थ ॥३॥
तुका म्हणे ऐसे पापी । पाहूं नका पुनरपि ॥४॥
३९४९
जालों जीवासी उदार । त्यासी काय भीडभार ॥१॥
करीन आडक्या घोंगडें । उभें बाजारीं उघडें ॥ध्रु.॥
जोंजों धरिली भीड । तोंतों बहु केली चीड ॥२॥
तुका म्हणे मूळ । तुझें उच्चारीन कुळ ॥३॥
३९५०
आम्हां हें चि काम । वाचे गाऊं तुझें नाम ॥१॥
आयुष्य मोलाची हे घडी । धरूं पायांची आवडी ॥ध्रु.॥
अमृताची खाणी । याचे ठायीं वेचूं वाणी ॥२॥
तुका म्हणे पांडुरंगा । माझ्या जिवाच्या जिवलगा ॥३॥
३९५१
मिळे हरिदासांची दाटी । रीग न होय शेवटी ॥१॥
तेथें म्या काय करावें । माझें कोणें आइकावें ॥ध्रु.॥
कैसें तुज लाजवावें । भक्त म्हणोनियां भावें ॥२॥
नाचतां नये ताळीं । मज वाजवितां टाळी ॥३॥
अंतीं मांडिती भुषणें भूषणे । शरीर माझें दैन्य वाणें ॥४॥
तुका म्हणे कमळापति । मज न द्यावें त्या हातीं ॥५॥
३९५२
जाणों नेणों काय । चित्तीं धरूं तुझे पाय ॥१॥
आतां हें चि वर्म । गाऊं धरूनियां प्रेम ॥ध्रु.॥
कासया सांडूं मांडूं। भाव हृदयीं च कोंडूं ॥२॥
तुका म्हणे देवा । जन्मोजन्मीं मागें सेवा॥३॥
३९५३
जाळें घातलें सागरीं । बिंदु न राहे भीतरी ॥१॥
तैसें पापियाचें मन । तया नावडे कीर्त्तन ॥ध्रु.॥
गाढव गंगेसी न्हाणिलें। जाउनि उकरड्यावरि लोळे ॥२॥
प्रीती पोसिलें काउळें । जाउनि विष्ठेवरी लोळे ॥३॥
तुका म्हणे तैसी हरी । कीरव्या नावडे कस्तुरी॥४॥
३९५४
तरलों म्हणऊनि धरिला ताठा । त्यासी चळ जाला फांटा ॥१॥
वांयांविण तुटे दोड । मान सुख इच्छी मांड ॥ध्रु.॥
ग्वाहीविण मात । स्थापी आपुली स्वतंत्र ॥२॥
तुका म्हणे ऐसीं किती । नरका गेलीं अधोगती ॥३॥
३९५५
कठिण नारळाचें अंग । बाहेरी भीतरी तें चांग ॥१॥
तैसा करी कां विचार । शुद्ध कारण अंतर ॥ध्रु.॥
वरि कांटे फणसफळा । माजि अंतरीं जिव्हाळा ॥२॥
ऊंस बाहेरी कठिण काळा । माजी रसाचा जिव्हाळा ॥३॥
मिठें रुचविलें अन्न । नये सतंत कारण ॥४॥
३९५६
सकळतीर्थांहूनि । पंढरीनाथ मुगुटमणी ॥१॥
धन्यधन्य पंढरी । जे मोक्षाची अक्षय पुरी ॥ध्रु.॥
विश्रांतीचा ठाव । तो हा माझा पंढरीराव ॥२॥
तुका म्हणे सांगतों स्पष्ट । दुजी पंढरी वैकुंठ ॥३॥
३९५७
भाते भरूनि हरिनामाचे । वीर गर्जती विठ्ठलाचे॥१॥
अनंतनामाची आरोळी । एक एकाहूनि बळी ॥ध्रु.॥
नाहीं आणिकांचा गुमान । ज्याचे अंकित त्यावांचून ॥२॥
रिद्धि सिद्धी ज्या कामारी । तुका म्हणे ज्याचे घरीं ॥३॥
३९५८
ज्याची जया आस । तयाजवळी त्या वास ॥१॥
येर जवळी तें दुरी । धेनु वत्स सांडी घरीं ॥ध्रु.॥
गोडी प्रियापाशीं । सुख उपजे येरासी ॥२॥
तुका म्हणे बोल । घडे तयाठायीं मोल ॥३॥
३९५९
बाळ माते निष्ठ होये । परि तें स्नेह करीत आहे ॥१॥
तैसा तूं गा पुरुषोत्तमा । घडी न विसंबसी आम्हां ॥ध्रु.॥
नेणती भागली । कडे घेतां अंग घाली ॥२॥
भूक साहे ताहान । त्याचें राखे समाधान ॥३॥
त्याच्या दुःखें धाये । आपला जीव देऊं पाहे ॥४॥
नांवें घाली उडी । तुका म्हणे प्राण काढी ॥५॥
३९६०
हें तों टाळाटाळीं । परि भोवताहे कळी ॥१॥
बरें नव्हेल शेवटीं । भय असों द्यावें पोटीं ॥ध्रु.॥
मुरगाळिला कान । समांडिलें समाधान ॥२॥
धन्य म्हणे आतां । येथें नुधवा माथां ॥३॥
अबोलणा तुका । ऐसें कांहीं लेखूं नका ॥४॥
३९६१
किती लाजिरवाणा । मरे उपजोनि शाहाणा ॥१॥
एका घाई न करीं तुटी । न निघें दवासोई भेटी ॥ध्रु.॥
सोसूनि आबाळी । घायाळ तें ढुंग चोळी ॥२॥
सावध करी तुका । म्हणे निजले हो आइका ॥३॥
३९६२
कुरुवंडी करीन काया । वरोनि पायां गोजिरिया ॥१॥
बैसलें तें रूप डोळां । मन चाळा लागलें ॥ध्रु.॥
परतें न सरवे दुरि । आवडी पुरी बैसली ॥२॥
तुका म्हणे विसावलों । येथें आलों धणीवरि ॥३॥
३९६३
साधनाचे कष्ट मोटे । येथें वाटे थोर हें ॥१॥
मुखें गावें भावें गीत । सर्व हित बैसलिया ॥ध्रु.॥
दासा नव्हे कर्म दान । तन मन निश्चळि ॥२॥
तुका म्हणे आत्मनष्टि । भागे चेष्ट मनाची ॥३॥
३९६४
घेतां आणिकांचा जीव । तेव्हां कींव कराना ॥१॥
आपलें तें वरदळ नेदा । हें गोविंदा कृपणता ॥ध्रु.॥
सेवा तरी इच्छा सांग । चोरिलें अंग साहेना ॥२॥
तुका म्हणे अरे धन्या । निसंतान्या विठोबा ॥३॥
३९६५
आम्हां केलें गुणवंत । तें उचित राखावें ॥१॥
तुम्हांसी तों चाड नाहीं । आणिकां कांहीं सुखदुःखां ॥ध्रु.॥
दासांचें तें देखों नये । उणें काय होइल तें ॥२॥
तुका म्हणे विश्वंभरा । दृष्टि करा सामोरी ॥३॥
३९६६
अगत्य ज्या नरका जाणें । कीर्तनीं तों वीट मानी ॥१॥
नावडेसा जाला बाप । आलें पाप वस्तीसि ॥ध्रु.॥
नारायण नाहीं वाचे । ते यमाचे अंदण ॥२॥
तुका म्हणे अभक्तासी । माता दासी जग झोडी ॥३॥
३९६७
आम्ही हरिचे हरिचे । सुर कळिकाळा यमाचे ॥१॥
नामघोष बाण साचे । भाले तुळसी मंजुरेचे ॥ध्रु.॥
आम्ही हरिचे हरिचे दास । कलिकाळावरि घालूं कास ॥२॥
आम्ही हरिचे हरिचे दूत । पुढें पळती यमदूत ॥३॥
तुका म्हणे आम्हांवरी । सुदर्शन घरटी करी ॥४॥
३९६८
देवाचिये पायीं वेचों सर्व शक्ती । होतील विपित्त ज्याज्या कांहीं ॥१॥
न घेई माझी वाचा पुढें कांहीं वाव । आणि दुजे भाव बोलायाचे ॥ध्रु.॥
मनाचे वांटणी चित्ताचा विक्षेप । राहो हा अनुताप आहे तैसा ॥२॥
तुका म्हणे घेई विठ्ठलाचा छंद । आनंदाचा कंद विस्तारेल ॥३॥
३९६९
पांडुरंगा आतां ऐका हे विनंती । बहु माझे चित्तीं भय वाटे ॥१॥
नाहीं आइकिलें संतांचिया मुखें । तें या मज लोकें भडसाविलें ॥ध्रु.॥
विष्णुदासां गति नाहीं तरावया । म्हणती गेले वांयां कष्टत ही ॥२॥
धिक्कारिती मज करितां कीर्तन । काय सांगों शीण ते काळिचा ॥३॥
तुका म्हणे मज वाटतें उदास । काय करूं यास पांडुरंगा ॥४॥
३९७०
वेढा वेढा रे पंढरी । मोर्चे लावा भीमातिरीं ॥१॥
चलाचला संत जन । करा देवासी भांडण ॥ध्रु.॥
लुटालुटा पंढरपूर । धरा रखुमाईचा वर ॥२॥
तुका म्हणे चला । घाव निशानी घातला ॥३॥
३९७१
पहा ते पांडव अखंड वनवासी । परि त्या देवासी आठविती ॥१॥
प्रल्हादासी पिता करितो जाचणी । परि तो स्मरे मनीं नारायण ॥ध्रु.॥
सुदामा ब्राम्हण दरिद्रे पीडिला । नाहीं विसरला पांडुरंग ॥२॥
तुका म्हणे तुझा न पडावा विसर । दुःखाचे डोंगर जाले तरी ॥३॥
३९७२
निजसेजेची अंतुरी । पादलिया कोण मारी ॥१॥
तैसा आम्हासी उबगतां । तुका विनवितो संतां ॥ध्रु.॥
मूल मांडीवरी हागलें । तें बा कोणे रें त्यागिलें ॥२॥
दासी कामासी चुकली । ते बा कोणें रें विकली ॥३॥
पांडुरंगाचा तुका पापी । संतसाहें काळासि दापी ॥४॥
३९७३
श्वानाचियापरी लोळें तुझ्या दारीं । भुंकों हरिहरि नाम तुझें ॥१॥
भुंकीं उठीं बैसें न वजायें वेगळा । लुडबुडीं गोपाळा पायांपाशीं ॥२॥
तुका म्हणे आम्हां वर्म आहे ठावें । मागेन ते द्यावें प्रेमसुख ॥३॥
३९७४
सोइरे धाइरे दिल्याघेतल्याचे । अंत हें काळीचें नाहीं कोणी ॥१॥
सख्या गोत्रबहिणी सुखाचे संगती । मोकलुनी देती अंतकाळीं ॥ध्रु.॥
आपुलें शरीर आपुल्यासी पारिखें । परावीं होतील नवल काई ॥२॥
तुका म्हणे आतां सोड यांची आस । धरीं रे या कास पांडुरंगा ॥३॥
३९७५
जन्ममरणांची कायसी चिंता । तुझ्या शरणागतां पंढरीराया ॥१॥
वदनीं तुझें नाम अमृतसंजीवनी । असतां चक्रपाणी भय कवणा ॥ध्रु.॥
हृदयीं तुझें रूप बिंबलें साकार । तेथें कोण पार संसाराचा ॥२॥
तुका म्हणे तुझ्या चरणांची पाखर । असतां कळिकाळ पायां तळीं ॥३॥
३९७६
क्षमाशस्त्र जया नराचिया हातीं । दुष्ट तयाप्रति काय करी ॥१॥
तृण नाहीं तेथें पडे दावाग्नि । जाय तो विझोनि आपसया ॥२॥
तुका म्हणे क्षमा सर्वांचें स्वहित । धरा अखंडित सुखरूप ॥३॥
३९७७
याति गुणें रूप काय ते वानर । तयांच्या विचारें वर्ते राम ॥१॥
ब्रम्हहत्यारासि पातकी अनेक । तो वंद्य वाल्मीक तिहीं लोकीं ॥२॥
तुका म्हणे नव्हे चोरीचा व्यापार । म्हणा रघुवीर वेळोवेळां ॥३॥
३९७८
पानें जो खाईल बैसोनि कथेसी । घडेल तयासी गोहत्या ॥१॥
तमाखू ओढूनि काढला जो धूर । बुडेल तें घर तेणें पापें ॥ध्रु.॥
कीर्तनीं बडबड करील जो कोणी । बेडुक होउनी येइल जन्मा ॥२॥
जयाचिये मनीं कथेचा कंटाळा । होती त्या चांडाळा बहु जाच ॥३॥
जाच होती पाठी उडती यमदंड । त्याचें काळें तोंड तुका म्हणे ॥४॥
३९७९
कामांमध्यें काम । कांहीं म्हणा रामराम । जाइल भवश्रम । सुख होईल दुःखाचें ॥१॥
कळों येईल अंतकाळीं । प्राणप्रयाणाचे वेळीं । राहाती निराळीं । रांडापोरें सकळ ॥ध्रु.॥
जीतां जीसी जैसा तैसा । पुढें आहे रे वोळसा । उगवुनि फांसा । काय करणें तें करीं ॥२॥
केलें होतें या चि जन्में । अवघें विठोबाच्या नामें । तुका म्हणे कर्म । जाळोनियां तरसी ॥३॥
३९८०
तुज मज ऐसी परी । जैसे तरंग सागरीं ॥१॥
दोहींमाजी एक जाणा । विठ्ठल पंढरीचा राणा ॥ध्रु.॥
देव भक्त ऐसी बोली । जंव भ्रांति नाहीं गेली ॥२॥
तंतु पट जेवीं एक । तैसा विश्वेंसीं व्यापक ॥३॥
३९८१
कोठें गुंतलासी योगीयांचे ध्यानीं । आनंदकीर्तनीं पंढरीच्या ॥१॥
काय काज कोठें पडलीसे गुंती । कानीं न पडती बोल माझे ॥ध्रु.॥
काय शेषनशयनीं सुखनिद्रा आली । सोय कां सांडिली तुम्ही देवा ॥२॥
तुका म्हणे कोठें गुंतलेती सांगा । किती पांडुरंगा वाट पाहूं ॥३॥
३९८२
माउलीसी सांगे कोण । प्रेम वाढवी ताहानें ॥१॥
अंतरींचा कळवळा । करीतसे प्रतिपाळा ॥ध्रु.॥
मायबापाची उपमा। तुज देऊं मेघश्यामा ॥२॥
ते ही साजेना पाहातां । जीवलगा पंढरिनाथा ॥३॥
माय पाळी संसारीं । परलोक राहे दुरी ॥४॥
तैसा नव्हेसी अनंता । काळावरी तुझी सत्ता ॥५॥
तुका म्हणे नारायणा । तुम्हां बहुत करुणा ॥६॥
३९८३
कोड आवडीचें । पुरवीना बाळकाचें ॥१॥
तेव्हां कैसी ते माउली । जाणा काशासाटीं व्याली ॥ध्रु.॥
वत्साचिये आसे । धेनु धांवेना गोरसें ॥२॥
तुका म्हणे धरि । बाळ टाकिलें वानरीं ॥३॥
३९८४
भक्तांची सांकडीं स्वयें सोसी देव । त्यांपाशीं केशव सर्वकाळ ॥१॥
जये ठायीं कीर्तन वैष्णव करिती । तेथें हा श्रीपति उभा असे ॥२॥
तुका म्हणे देव सर्वाठायीं जाला । भरुनी उरला पांडुरंग ॥३॥
३९८५
तुझिया नामाचा विसर न पडावा । ध्यानीं तो राहावा पांडुरंग ॥१॥
सांगितला मंत्र श्रीरामनामाचा । सर्वकाळ वाचा हें चि बोले ॥ध्रु.॥
उफराटें नाम वाल्मीक बोलीला । तो ही वंद्य केला नारायणें ॥२॥
तुका म्हणे मज तुझा चि भरवसा । धांवुनियां कैसा येसी देवा ॥३॥
३९८६
अवघ्यां पातकांची मी एक रासी । अवघा तूं होसी सर्वोत्तमु ॥१॥
जैसा तैसा लागे करणें अंगीकार । माझा सर्व भार चालविणें ॥ध्रु.॥
अवघें चि मज गिळियेलें काळें । अवघीं च बळें तुझे अंगीं ॥२॥
तुका म्हणे आतां खुंटला उपाय । अवघे चि पाय तुझे मज ॥३॥
३९८७
मूर्तिमंत देव नांदतो पंढरी । येर ते दिगांतरीं प्रतिमारूप ॥१॥
जाउनियां वना करावें कीर्तन । मानुनी पाषाण विठ्ठलरूप ॥२॥
तुका मुख्य पाहिजे भाव । भावापासीं देव शीघ्र उभा ॥३॥
३९८८
धरिल्या देहाचें सार्थक करीन । आनंदें भरीन तिन्ही लोक ॥१॥
लावीन निशान जावया वैकुंठा । माजवीन पेठा कीर्तनाच्या ॥ध्रु.॥
नामाचिया नौका करीन सहस्रवरि । नावाडा श्रीहरि पांडुरंग ॥२॥
भाविक हो येथें धरा रे आवांका । म्हणे दास तुका शुद्धयाति ॥३॥
३९८९
अनुसरे त्यासी फिरों नेदी मागें । राहें समागमें अंगसंगें ॥१॥
अंगसंगें असे कर्मसाक्ष देव । जैसा ज्याचा भाव तैसा राहे ॥२॥
फळपाकीं देव देतील प्राणीयें । तुका म्हणे नये सवें कांहीं ॥३॥
३९९०
संसारीं असतां हरिनाम घेसी । तरीं च उद्धरसी पूर्वजेंसी ॥१॥
अवघीं च इंद्रियें न येती कामा । जिव्हे रामनामा उच्चारीं वेगीं ॥ध्रु.॥
शरीरसंपित्त नव्हे रे आपुली । भ्रांतीची माउली अवघी व्यर्थ ॥२॥
तुका म्हणे सार हरिनामउच्चार । येर्‍हवी येरझार हरीविण ॥३॥
३९९१
सावळें सुंदर रूप मनोहर । राहो निरंतर हृदयीं माझे ॥१॥
आणीक कांहीं इच्छा आम्हां नाहीं चाड । तुझें नाम गोड पांडुरंगे ॥ध्रु.॥
जन्मोजन्मीं ऐसें मागितलें तुज । आम्हांसी सहज द्यावें आतां ॥२॥
तुका म्हणे तुज ऐसे दयाळ । धुंडितां सकळ नाहीं आम्हां ॥३॥
३९९२
भक्तांहून देवा आवडे तें काइ । त्रिभुवनीं नाहीं आन दुजें ॥१॥
नावडे वैकुंठ क्षीराचा सागर । धरोनि अंतर राहे दासा ॥ध्रु.॥
सर्वभावें त्याचें सर्वस्वें ही गोड । तुळसीदळ कोड करुनी घ्यावें ॥२॥
सर्वस्वें त्याचा म्हणवी विकला । चित्त द्यावें बोला सांगितल्या ॥३॥
तुका म्हणे भक्तीसुखाचा बांधिला । आणीक विठ्ठला धर्म नाहीं॥४॥
३९९३
राम कृष्ण गोविंद नारायण हरी । केशवा मुरारी पांडुरंगा ॥१॥
लक्ष्मीनिवासा पाहें दिनबंधु । तुझा लागो छंदु सदा मज ॥२॥
तुझे नामीं प्रेम देई अखंडित । नेणें तप व्रत दान कांहीं ॥३॥
तुका म्हणे माझें हें चि गा मागणें । अखंड ही गाणें नाम तुझें ॥४॥
३९९४
हरी तुझें नाम गाईन अखंड । याविण पाखंड नेणें कांहीं ॥१॥
अंतरीं विश्वास अखंड नामाचा । कायामनेंवाचा देई हें चि ॥२॥
तुका म्हणे आतां देई संतसंग । तुझे नामीं रंग भरो मना ॥३॥
३९९५
गाबाळाचे ग्रंथीं कां रे पडां सदा । मिथ्या भेदवादा वागवितां ॥१॥
संसारगाबाळीं पडसी निखळ । जालासी तूं खळ तेणें मना ॥ध्रु.॥
साधनसंकटीं गुंतसी कासया । व्यर्थ गा अपायामाजी गुंती ॥२॥
निर्मळ फुकाचें नाम गोविंदाचें । अनंतजन्माचे फेडी मळ ॥३॥
तुका म्हणे नको करूं कांहीं कष्ट । नाम वाचे स्पष्ट हरि बोलें ॥४॥
३९९६
भाव धरिला चरणीं म्हणवितों दास । अहिर्निशीं ध्यास करीतसें ॥१॥
करीतसें ध्यास हृदयीं सकळ । भाव तो सबळ धरियेला ॥२॥
धरिले निश्चळि न सोडीं ते पाय । तुका म्हणे सोय करीं माझी ॥३॥
३९९७
तुझें नाम गाया न सोपें डवळा । गाऊं कळवळा प्रेमाचिया ॥१॥
येइल आवडी जैसी अंतरींची । तैसी मनाची कीर्ती गाऊं ॥२॥
माझें मुख नामीं रंगो सर्वकाळ । गोविंद गोपाळ राम कृष्ण ॥३॥
अबद्ध चांगलें गाऊं जैसें तैसें । बाहे बाळ जैसें मायबापा ॥४॥
तुका म्हणे मज न लावीं वांकडें । मी तुझें बोबडें बाळ तान्हें ॥५॥
३९९८
आतां तुज मज नाहीं दुजेपण । दाखवीं चरण पांडुरंगा ॥१॥
तुज रूप रेखा नाम गुण नाहीं । एक स्थान पाहीं गांव सिंव ॥ध्रु.॥
नावडे संगाति तुजा दुजयाची । आपुल्या भक्तांची प्रीति तुम्हां ॥२॥
परि आम्हांसाटीं होसील सगुण । स्तंभासी फोडून जयापरि ॥३॥
तुका म्हणें तैसें तुज काय उणें । देई दरुषण चरणांचें ॥४॥
३९९९
करणें तें हें चि करा । नरका अघोरा कां जातां ॥१॥
जयामध्यें नारायण । शुद्धपण तें एक ॥ध्रु.॥
शरणागतां देव राखे । येरां वाखे विघ्नाचे ॥२॥
तुका म्हणे लीन व्हावें । कळे भावें वर्म हें ॥३॥
४०००
आणीक नका करूं चेष्टा । व्हाल कष्टा वरपडी ॥१॥
सुखें करा हरिकथा । सर्वथा हे तारील ॥ध्रु.॥
अनाथाचा नाथ देव । अनुभव सत्य हा ॥२॥
तुका म्हणे बहुतां रिती । धरा चित्तीं सकळ ॥३॥