गुरूचरित्र

गुरूचरित्र हे मराठीतील एक प्रभावशाली धार्मिक पुस्तक आहे. १५ व्या- १६ व्या शतकात श्री. सरस्वती गंगाधर स्वामींनी हे पुस्तक लिहीले. ह्या ग्रंथाला पवित्र वेद समजतात, म्हणून या ग्रंथाचे पारायण कठोर नियमाने करावे. याचे नियम या ग्रंथातच दिलेले आहेत. हा ग्रंथ सात दिवसांच्या सप्ताहातच किंवा तीन दिवसातच पूर्ण करावा असा नियम आहे. या पुस्तकात स्वामी नरसिंह सरस्वती यांचे चरीत्र, त्यांचे तत्वज्ञान, आणि त्यांच्याबद्दलच्या पौराणिक कथा आहेत. या पुस्तकात उर्दु आणि पर्शियन शब्द टाळून संस्कृत शब्द वापरलेले आहेत. गुरुचरित्र हिंदू लोकांत फार पवित्र ग्रंथ मानतात. सर्व दत्त भक्त या ग्रंथाचे मार्गशीर्ष महिन्यात येणार्याय पौर्णिमेपासून आठ दिवस आधी पारायण करतात, आणि पौर्णिमेच्या दिवशी, उद्यापन करतात. मार्गशीर्ष महिन्यातील पौर्णिमा दत्तजयंती होय.


अध्याय बत्तिसावा

परतंत्र न रहावें । धवासवें सतीनें जावें । पदोपदीं मेघफल घ्यावें । स्थान घ्यावें पतिलोकीं ॥१॥

किंवा विधवाधर्म । पाळितां ही ये शर्म । पोर असतां कीजे भर्म । राहिजे ब्रह्मचार्‍यापरी ॥२॥

स्वल्प मूलही असतां । पोटीं गर्भ असतां । पतिशव न मिळतां । सवें जाता दोष असे ॥३॥

ज्या मूढा केश राखती । धवासह त्यां हो दुर्गती । अतएव मरता पति । करो ती केशवपन ॥४॥

शयना तें खाटेवरी । जी करी जाय ती नारी । नरकीं यास्तव भूमिवरी । निजो नारी एकाहारा ॥५॥

भूषानु लेप तांबूल । त्यजुनी राखीजे शील । नेसावे शुभ्र चैल । मंगलस्नान वर्जावे ॥६॥

विष्णु पतिसम मानून । कीजे वैधव्य आचरण । न कीजे नरवीक्षण । चांद्रायण शक्‍त्या कीजे ॥७॥

अवश्यं भावि होईजे । त्याचा शोक नच कीजे । मासव्रत पाळिजे । माघ ऊर्ज वैशाखीं हो ॥८॥

सुमति जी वागे ऐसी । सहगमनवत् फल तीसी । जायी घेउनी पतिसी । स्वर्गीं ऐसी गुरुक्ती हे ॥९॥

म्हणे पतिव्रता मातें । वैधव्य हें न रुचतें । तारुण्य हें विघ्नातें । देई असें माते वाटे ॥१०॥

अवश्यं कुरु ऐसे । बोलुनी तो देतसे । चार अक्ष भस्म परीसें । म्हणतसे त्या सतीतें ॥११॥

हे भूति शिरीं लावून । पतीकर्णी अक्ष बांधून । गुरुदर्शन घेऊन । सहगमन करीं मग ॥१२॥

तो आज्ञा अशी देवुन । गेला, साध्वी दानें देऊन । पतिशवा नेववुन । अग्नि घेऊन पुढें चाले ॥१३॥

पाहुन नारी म्हणती । केश साडेतीन कोटी । होमुनी स्वर्गी घे ती । वर्षकोटी प्रतिकेशा ॥१४॥

सर्व चमत्कार पाहाती । स्मशानी ये मंदगती । अग्नि सिद्ध करोनी ती । आठवी चित्तीं उपदेशा ॥

स्वचक्षुनें गुरु पाहून । म्हणे सहगमन करीन । विप्रें शीघ्र ये म्हणून । वदताम मनस्विनी गेली ॥१६॥

जै उषःकाळी विजन । गजबजती तैसे जन । सवें येती गजबजून । गुरुस्तवन मार्गी करी ॥१७॥

सती यतीशा पाहून । करी साष्टांग नमन । पंचपुत्रा हो म्हणून । आशीर्वचन दे गुरु ॥१८॥

हें स्वतंत्र बोलतां जन । देती साद्यंत सांगून । गुरु प्रेता आणवून । करी स्नपन रुद्रतीर्थें ॥१९॥

तव तो उठोनी बैसला । नग्न म्हणूनी लाजला । सर्व लोकां हर्ष झाला । न मावला साध्वी देही ॥२०॥

दैवयोगे स्वर्णघट । रंका मिळतां अवचट । हर्ष हो तेवी तिला स्पष्ट । उत्कट हो हर्ष तेव्हां ॥२१॥

प्रेमागिरा दोघें स्तविती । श्रीगुरु वर देती । गेले दोष ये सद्‌गती । लोहां गती जेवी परीसे ॥२२॥

लिहीन याला विधी लेख । धूर्त पुसे गुरु म्हणे ऐक । पुढचा शतायुष्यलेख । दिल्हा सम्यक मागून मी ।

मनश्वैत्य गुरु असें बोले । लोकीं जय शब्द केले । दंपतीनें स्नान केले । मठी आले गुरु त्यासह ॥२४॥

इति श्री०प०प०वा०स०वि० प्रेतसंजीवनं नाम द्वात्रिशो०